Στη Βόρεια Εύβοια συναντούμε έθιμα που σχετίζονται με την Πρωτομαγιά. Γενικά η πρώτη μέρα του μήνα Μάη θεωρείται μια διαβατήρια και μαγική μέρα μιας και η ονομασία του (Μάης) σχετίζεται παρετυμολογικά με τη λέξη «μάγια» . Έτσι η πρώτη Μαϊου θεωρείται μια μέρα σημαδιακή όπου η λαϊκή αγροτική κοινωνία με κάποιους τρόπους, προσπαθούσε να εξορκίσει το κακό και να φέρει γονιμότητα και ευκαρπία στη γη και υγεία στους ανθρώπους.
Το πιο γνωστό έθιμο της Πρωτομαγιάς στη Βόρεια Εύβοια είναι η «Πιπεριά»
Δανειζόμαστε το κείμενο και τις φωτογραφιες απο τον ιστοχώρο της Στέλλας Μαραγγέλη
«Η παράκληση για βροχή και οι ευχές για καλή σοδειά, από νεαρά παιδιά στολισμένα με πρασινάδες και άνθη, είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με τον άλλοτε αποκλειστικά αγροτικό βίο. Σήμερα αναβιώνει το έθιμο, καταλήγοντας σε πανηγύρι με κλαρίνα και βιολιά για όλο τον κόσμο. Τέτοια γιορτή γίνεται κάθε χρόνο στη Νέα Σινασό, στον Άι Γιώργη, στο Ασμήνι, στο Αρτεμίσιο, στην Καστανιώτισσα, στον Άγιο και άλλα χωριά του Δήμου Ιστιαίας-Αιδηψού, αλλά και σε πολλά χωριά του δήμου Μαντουδίου – Αγίας Άννης όπως Κερασιά, και Ροβιές, στη Βόρεια Εύβοια. Για τους επισκέπτες είναι μια γοητευτική εμπειρία, για τους ντόπιους, μια ξεχωριστή, ενωτική γιορτή. (Ενημερωτικά αύριο 1η Μαιου 2018, θα γίνει Πιπεριά στις 8.00πμ στα Καμάρια)
Την Πρωτομαγιά, λοιπόν, πρωί-πρωί, αρχίζουν να ετοιμάζουν την «Πιπεριά». Σημειώστε ότι πρέπει να είμαστε εκεί κατά τις 8 για να προλάβουμε το στόλισμα. Εκεί, στην πλατεία των χωριών συνήθως, αρχίζει το στόλισμα της «Πιπεριάς»· με κλαδιά και φτέρες από τα κοντινά δάση, με τριαντάφυλλα, πασχαλιές και κρίνους από τις αυλές των σπιτιών.
Το έθιμο «Πιπεριά» στη Συνασσό
Η «Πιπεριά» ένα αγόρι, είναι καλυμμένο ολόκληρο με πρασινάδα (μόνο τα μάτια αφήνουν έξω για να βλέπουν ) και στο στήθος φοράει κουδούνα. Ξοπίσω τους, ένας άλλος συγχωριανός, που βαστάει ένα τσαπί, ακουμπισμένο στην πλάτη του, ο «γεωργός» αλλά και μια ολόκληρη ομάδα από κοριτσόπουλα με ολάνθιστα κεφάλια και χαμόγελα αρχίζουν το σεργιάνι στο χωριό.
Και το τραγούδι: «Πιπεριά, πιπεριά, πιπεριά γλυκιά ροδιά, γρήγορα στον Αη Λια, κι ο Αη Λιας στον ουρανό, για να ρίξη ο Θιός νερό, για τα στάρια για κθάρια, για τ’ φτωχού τα παρασπόρια. Κάθε στάχυ και πινάκι, και χειρόβολο δεμάτι. (Α)βλάκια, ‘βλάκια το νερό, γούρνες, γούρνες το κρασί, γεωργός με το τσαπί».
Η πομπή περνάει από όλα τα σπίτια του χωριού, σταματώντας σε κάθε ένα ξεχωριστά, όπου, μόλις λένε το τραγούδι, ο νοικοκύρης του σπιτιού τούς ραντίζει με νερό. Ο «γεωργός» τότε με το τσαπί βαράει δύο τσαπιές στο χώμα έξω από το σπίτι. Ο νοικοκύρης ύστερα τους φιλεύει χρήματα, αυγά και γλυκά και φεύγουν. Τα χρήματα πάνε στο σύλλογο που φροντίζει για την αναβίωση του εθίμου και διοργανώνει το γλέντι που ακολουθεί στην πλατεία. Όταν τελειώσει η γύρα σε κάθε σπίτι της Ν. Σινασού, οι νεότεροι της χαρούμενης, ανθοστόλιστης παρέας κατεβαίνουν στον κεντρικό δρόμο που ενώνει την Αιδηψό με την Ιστιαία και το Πευκί και σταματάνε κάθε αυτοκίνητο, πούλμαν, μοτοσικλέτα, για να τους προσφέρουν λουλούδια ,να ενημερώσουν για το πανηγύρι τους και να πάρουν χρήματα από όποιον… φιλοτιμηθεί. Οι μεγαλύτεροι θυμούνται ότι παλαιότερα τα φιλέματα ήταν αλεύρι αυγά και γάλα. Με τα υλικά αυτά γίνονταν μια μεγάλη πίτα όπου όλοι οι κάτοικοι μοιράζονταν στο τέλος στην γιορτή της πλατείας.»
Στο Αρτεμίσιο το δρώμενο είναι παρόμοιο αλλά το τραγουδάκι είναι λίγο πιο διαφορετικό
««Πιπεριά γλυκιά ροδιά | γλήγορα στον Αη-Λια | κι Αη-Λιάς στον ουρανό |
για να βρέξει θιος νερό | για τα στάρια, για τα κθάρια |για τ” φτωχού τα παρασπόρια
κάθε στάχυ και πινάκι | και χειρόβολο δεμάτι
Γούρνες γούρνες το κρασί | αυλάκια αυλάκια το νερό | κι ο γιωργός με το τσαπί, να στουμών” καλά τη γη»
Το ίδιο έθιμο γίνεται και στις Ροβιές με τη διαφορά οτι ο «πιπεριάς» (Πίπερος) φοράει κι αδιάβροχο, γιατί τον καταβρέχουν με τις μάνικες. Εκτός από φτέρες, τον σκεπάζουν με στάρια, κριθάρια και κλωνάρια από φοινικιές. Του φοράνε πολλά κουδούνια και το σχοινί που τα δένουν είναι αρκετά μακρύ, για να τον τραβάνε όσοι τον ακολουθούν.
Το τραγούδι που τραγουδούν είναι:
«Πιπεριά πιπεριά | πιπεριά στον Αη-Λια | και ο Αη-Λιάς στον Ουρανό | για να ρίξ” ο θιός νερό
για τα στάρια, για κθάρια | του θεού τα παραγάδια | κι ο Ψαρός (σημ. ο Δήμαρχος που ακολουθούσε τον Πίπερο) με το τσαπί | να χαλάει την αυλή» «
Το μαγιάτικο στεφάνι
Το Μαγιάτικο στεφάνι είναι ένα πανελλήνιο έθιμο που υπάρχει και στη Βόρεια Ευβοια. Οι άνθρωποι βγαίνουν στην εξοχή, και γυρίζοντας, φέρνουν ένα στεφάνι που έχουν φτιάξει απο αγριολούλουδα και κλαδιά δέντρων το οποίο κρεμούν στα κάγκελα του σπιτιού ή έξω από την πόρτα. Πολλές φορές το στεφάνι είναι ένα απλό μπουκέτο από τα λουλούδια της αυλής. Το στεφάνι/μπουκέτο θα μείνει εκεί μέχρι την παραμονή της εορτής του Αη Γιάννη του Ριγανά, (24 Ιουνίου) οπότε, ξερό πια, θα το κάψουν, είτε στις φωτιές του Αη Γιάννη είτε στην αυλή του σπιτιού. Το στεφάνι της Πρωτομαγιάς είναι κατάλοιπο αρχαιοελληνικού εθίμου που σκοπό έχει να μεταδώσει την γονιμική και αειθαλή, ζωοφόρα δύναμη της φύσης στους κατοίκους του σπιτιού.
Το έθιμο της Καμήλας.
Άλλο ένα έθιμο που τελείται σε κάποια χωριά της Βόρειας Εύβοιας κυρίως στην Κερασιά, τον Κρυονερίτη, Κοκκινομηλιά και τους Παπάδες είναι το έθιμο της Καμήλας. Αν και το έθιμο είναι της Πρωτομαγιάς αναβιώνεται συνήθως το καλοκαίρι από τους τοπικούς συλλόγους. Έχουμε ξαναγράψει για το έθιμο αυτο και μπορείτε να δείτε το άρθρο εδώ
Γητέματα και προλήψεις:
Η Πρωτομαγιά όπως είπαμε είναι μια μαγική μέρα. Έτσι είναι η καταλληλότερη για γητέματα. Αυτό σημαίνει οτι πολύ νωρίς το πρωί ο άνθρωπος ξυπνά και πριν ξημερώσει ο ήλιος λέει κάποιο ξόρκι ή κάνει μια συγκεκριμένη αλληλουχία κινήσεων για να εμποδίσει κάτι άσχημο ή επικίνδυνο για τη ζωή του.
Σύμφωνα με τον Δ. Σέττα, στην Αγιάννα γήτευαν εκείνη τη μέρα τα φίδια. Ανήμερα την Πρωτομαγιά, κοιτούσαν προς την ανατολή προτού βγει ο ήλιος και έλεγαν το ξόρκι
«Σήμερα Προυτομαγιά,
πάν τα φίδια στη φωλιά,
τρώγονται τσακώνονται,
μπροστά μ’ δε φανερώνονται»
Επίσης έτρωγαν μια σκελίδα σκόρδο πριν την ανατολή του ηλίου και έλεγαν οτι «Κουμπώνουν το γάϊδαρο» . Αυτό σήμαινε οτι έπρεπε να προλάβουν να φάνε το σκόρδο προτού ακούσουν γάιδαρο να γκαρίζει, για να μην έχουν κάποιο ατύχημα. Η ίδια πρόληψη υπήρχε και στο Πήλιο
Τέλος είχαν την πρόληψη να ζώνονται με αγριμπελιά για να μην τους πονά όλο το χρόνο η μέση.