Με πλοηγό την ελληνική διακοσμητική τέχνη όπως αυτή απεικονίζεται πάνω σε σφραγιδόλιθους, αγγεία της μινωικής περιόδου αλλά και σε λιθόγλυπτα, πήλινα πιάτα, και κεραμικά εκθέματα του Βυζαντινού Μουσείου Αθηνών και του Μουσείου Κορίνθου, μέχρι τέλος τις διακοσμητικά θέματα πάνω σε αντικείμενα λαϊκής τέχνης (χάλκινα σκεύη, βελονοθήκες, ταμπακιέρες, πιάτα κλπ) του λαογραφικού Μουσείου του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, σε αυτό το ενδιαφέρον slide show φτιαγμένο από τον Υπερκινητικό Δάσκαλο θα δείτε μια μεγάλη ποικιλία σχεδίων με τα οποία οι πρόγονοί μας διακοσμούσαν αντικείμενα καθημερινής και λατρευτικής χρήσης. Απολαύστε τα, εμπνευστείτε και δημιουργήστε !
Ως η θεά με τα φίδια ονομάζεται ο τύπος αγαλματίδιου που βρέθηκε σε ανασκαφές στους Μινωικούς αρχαιολογικούς τόπους που παρουσιάζει γυναίκα εξώστηθη να κρατάει φίδια. Τα αγαλματίδια χρονολογούνται στον 16ο αιώνα π.Χ. Λίγες πληροφορίες έχουμε για την ερμηνεία των αγαλματιδίων.
Minoan snake Goddess, Ivory and gold,Early Aegean, Minoan–Bronze Age, Late Minoan I Period, about 1600–1500 b.c.Minoan snake Goddess, Ivory and gold, Early Aegean, Minoan–Bronze Age, Late Minoan I Period, about 1600–1500 b.c. Museum of Fine Arts, Boston Σε κάθε χέρι το ειδώλιο κρατάει ένα χρυσό φίδι, το οποίο φαίνεται να είναι αιγυπτιακή κόμπρα, το σώμα του οποίου τυλίγεται γύρω από τα χέρια. Φορά επίσης μια χρυσή κορδέλα με μια μικρή χρυσή λωρίδα που εκτείνεται κάθετα πάνω από αυτήν και αντιπροσωπεύει τις συνδέσεις του μπούστο και έχει πέντε χρυσές ζώνες που περιβάλλουν τα επίπεδα της φούστας της, ενώ τα άνω τέσσερα είναι σχήματος V μπροστά. Τα χρυσά βραχιόλια σε κάθε βραχίονα σημαίνουν τις κεντημένες μπορντούρες των κοντών μανικιών του μπούστου. Προφανώς, οι χρυσές ζώνες σηματοδότησαν αρχικά την άκρη του μπούστο, περνώντας γύρω από τα στήθη και μέχρι τις πλευρές του λαιμού. Οι τρύπες υποδεικνύουν ότι φορούσε επίσης ένα κολιέ, μια χρυσή ταινία και είχε μια σειρά από επτά χρυσές μπούκλες στο μέτωπό της.
Ένα από τα πρωταρχικά αποδεικτικά στοιχεία που υποστηρίζουν την άποψη ότι οι γυναίκες κυριαρχούσαν στον μινωικό πολιτισμό είναι η «Θεά του φιδιού». Οι λόγοι αυτής της άποψης τέθηκαν από τον ίδιο τον Arthur Evans. Είναι φανερό από το μοντέλο της μινωικής θρησκείας που κατασκευάστηκε από τον Evans ότι επηρεάστηκε από τις θεωρίες που έθεσε ο James Frazer στο The Golden Bough (που δημοσιεύθηκε για πρώτη φορά το 1890) ότι η προϊστορική θρησκεία επικεντρώθηκε σε μια κυρίαρχη θεά της γονιμότητας, και η αναγέννηση συμβόλιζε τη φθορά και την αναγέννηση της βλάστησης.
Ο Evans γνώριζε σίγουρα τις επικρατούσες απόψεις για την ύπαρξη της Μητέρας Θεάς στην Προϊστορική περίοδο και έτσι, όταν βγήκε στο φως η Θεά των Φιδιών το 1903 , όχι μόνο τα αναγνώρισε ως «θεά» αλλά και ισχυρίστηκε ότι λατρεύτηκε από τους Μινωίτες ως μια όψη της θεάς Μητέρας. Έτσι, ο Evans έδωσε τη βάση για το επιχείρημα ότι οι Μινωίτες ζούσαν σε μια κοινωνία μητριαρχική.
Snake goddess, faience. Palace of Knossos. Crete, Greece. c. 1600 B.C. (Middle Minoan) [Heraklion Archaeological Museum]Μεταξύ των πολλών παραδειγμάτων λατρευτικών αντικειμένων όπως το διπλό τσεκούρι, ο ιερός κόμπος, τα ιερά κέρατα, οι ιερές κολώνες, τα ιερά δέντρα, τα πουλιά και τα ζώα (ταύροι, λιοντάρια, κατσίκες) σε ανάγλυφα, και σε σφραγίδες, το φίδι εμφανίζεται μόνο σπάνια.
Παρόλα αυτά ο Evans ερμήνευσε το φίδι ως μορφή του πνεύματος του Κάτω Κόσμου και ως εκ τούτου προσδιόρισε τη θεά ως χθόνια θεότητα. Ωστόσο, παρά την ένωση τους με τον Κάτω Κόσμο, ο Evans υποστήριξε ότι το φίδι και η θεά δεν πρέπει να λαμβάνονται ως στοιχεία κακού. Αντιθέτως, υποστηρίζει ότι το φίδι έχει μια φιλική και οικεία όψη. Ελλείψει κάθε αρχαιολογικού αποδεικτικού στοιχείου ο Evans στήριξε την άποψη την ευρωπαϊκή παράδοση ανάμεσα στους αγρότες ότι αντιμετωπίζουν το φίδι ως καλοκάγαθο «οικουρό όφι».
Ωστόσο, η Geraldine Gesell υποστηρίζει ότι η θεά του φιδιού δεν ήταν θεά της οικογένειας, καθώς δεν βρέθηκε ποτέ θεά φιδιού σε ανασκαφές κατοικιών. Αντίθετα, η «Θεά του Φιδιού» φαίνεται οτι είχε την ευρύτερη λειτουργία της καθολικής Μητέρας ή της Θεάς της Γης και ως εκ τούτου ήταν κατά κύριο λόγο μια θεότητα γονιμότητας.
‘Snake Goddess,’ 1600 BC. black steatite. Walters Art Museum (23.196): Acquired by Henry Walters, 1929.
Ο Έβανς ξεφεύγοντας απο την οικιακή λατρεία του φιδιού και έχοντας υπόψη την ανταλλαγή στοιχείων λατρείας και πολιτισμού με την Αίγυπτο συνδέει την θεά των όφεων με την Αιγυπτιακή θεά Ουατζέτ, τη θεά του φιδιού του Δέλτα του Νείλου, χωρίς όμως να τις ταυτίζει. Όπως η Αφροδίτη, η Ουατζέτ ήταν θεά της γονιμότητας. Το όνομά της μαζί με τη διακόσμηση των φιδιών και τα ηλιακά μάτια, εμφανίζεται περιστασιακά σε μαγευτικά εργαλεία, όπως ραβδιά (που χρησιμοποιούνται από τους νεκρούς για να υπερασπιστούν τους εαυτούς τους απέναντι σε κακό πνεύματα και δαίμονες), και αποτροπαϊκά ραβδιά από μαργαριτάρι τα οποία φαίνεται να χρησιμοποιούνταν για να προστατεύουν τις γυναίκες, ιδιαίτερα τις εγκυμνούσες, θηλάζουσες και μητέρες.
Όταν εξετάζεται σε συνδυασμό με τα σχεδόν σύγχρονα αιγυπτιακά μαγικά αντικείμενα, μπορεί να προταθεί ότι τα ειδώλια που βρέθηκαν από τον Evans λειτουργούσαν ως γοητευτικά αντικείμενα σε μαγικές τελετές που εκτελούνταν από τα ιερά και πιο συγκεκριμένα με μαγικές ιεροτελεστίες που είχαν να κάνουν με την ιδιαίτερες ανησυχίες των γυναικών, μεταξύ των οποίων η γονιμότητα, η εμμηνόρροια, η σύλληψη και την προσφορά μητρικού γάλακτος.
Το γεγονός ότι το ειδώλιο της Μινωικής «Θεάς Φιδιού» μπορεί να συνδέεται με την εμμηνόρροια προτείνεται πρώτα απ’ όλα από το χρώμα του. Στην σημερινή του κατάσταση, το κυρίαρχο χρώμα της φούστας και του μπούστου είναι ένα σκοτεινό χρυσοκίτρινο. Η Elizabeth Barber έχει επισημάνει ότι το κίτρινο είναι το χρώμα της γυναίκας στον αρχαίο κόσμο. Η κίτρινη χρωστική αποκτήθηκε από σαφράν (τα αποξηραμένα στίγματα του κρόκου), ένα φυτό το οποίο παρουσιάζεται να συγκεντρώνεται από γυναίκες στη μινωική τοιχογραφία που ανακαλύφθηκε το 1973 στο Ακρωτήρι της Θήρας.
Το σαφράν χρησιμοποιήθηκε ιατρικά από τις γυναίκες για να διευκολύνει τους πόνους της εμμηνόρροιας. Η συλλογή κρόκου είναι επίσης το αντικείμενο μιας τοιχογραφίας που βρέθηκε από τον Evans στην Κνωσό,ενώ τα λουλούδια κρόκου διακοσμούν επίσης έναν από τα κλασσικούς κορσέδες που βρέθηκαν με τα ειδώλια και αποτελούν επίσης το κεντρικό διακοσμητικό μοτίβο στο μπροστινό μέρος των φουστανιών τους απο φαγεντιανή.
Την υπόθεση στηρίζει και η ύπαρξη αναθηματικών κόμπων στα ενδύματα. Μιας και το ιερογλυφικό σημάδι που χρησιμοποιείται για να γραφεί η αιγυπτιακή λέξη sa, που σημαίνει «προστασία», είναι ένα σκοινί με θηλιά από λινάρι ή δέρμα, προτάθηκε ότι το κορδόνι που κάνει ένα «κόμπο» ανάμεσα στα στήθη της «Θεάς των Φιδιών» και τον κορσέ μπορεί να είναι συμβολικό. Μπορεί στην πραγματικότητα να αντιπροσωπεύει έναν μαγικό κόμβο, κάτι που επιβεβαιώνεται συγκρίνοντας αγάλματα της Ίσιδας ή των γυναικών ντυμένων ως Ίσιδα όπου ο κόμπος εμφανίζεται ανάμεσα στα στήθη στην ίδια θέση που εμφανίζεται στη Θεά των Φιδιών.
Faïence Figure of Votary (or Double) Snake Goddess, Brooklyn Museum
Παρόλο που είναι δύσκολο να δημιουργηθεί ένας άμεσος σύνδεσμος μεταξύ των φιδιών και της εμμήνου ρύσεως στη Μινωική Κρήτη, η σημερινή ανθρωπολογία προσφέρει επίσης το παράδειγμα του τελετουργικού αυστραλιανού Rainbow Snake των Αβορίγινων στο οποίο ο «συγχρονισμός της εμμήνου ρύσεως» θεωρείται «σαν ένα ουράνιο τόξο» και «σαν ένα φίδι . »
Ορισμένες κουλτούρες επίσης πιστεύουν ότι η πρώτη εμφάνιση της εμμήνου ρύσεως προκαλείται από την συνεύρεση με ένα υπερφυσικό φίδι το οποίο επίσης καθιστά τη γυναίκα εύφορη και την βοηθά να συλλάβει παιδιά.
Τέλος, εάν, όπως υποστηρίζεται εδώ, η «θεά του φιδιού» είναι μια θεότητα αφιερωμένη στις ιδιαίτερες ανησυχίες των γυναικών, είναι δυνατόν να υποτεθεί ότι τα εκτεθειμένα στήθη μπορεί να έχουν κάποια σχέση με το μητρικό γάλα.
The Goddess Ariadne (keeper of the labyrinth) and Snakes from Minoan culture, Crete. Ariadne is goddess of fertility connected to Ishtar (Astarte)
Ο καθηγητής Barry Powell πρότεινε ότι η θεά των φιδιών της Μινωικής Κρήτης ήταν η Αριάδνη (που το όνομά της σημαίνει «τελείως αγνή»).
Δείτε και άλλα άρθρα για τον μινωικό πολιτισμό στον σύνδεσμο εδώ
Η σημερινή ανάρτηση είναι αφιερωμένη στα σχέδια που υπάρχουν στα μινωικά αγγεία. Ο Pendlebury στο βιβλίο του The archaeology of Crete: an introduction — London, 1939 αποτυπώνει αρκετά σχέδια που συναντάμε σε μινωικά αγγεία της πρώιμης και μέσης περιόδου τα οποία μπορούν και σήμερα να γίνουν πηγή έμπνευσης για τους σύγχρονους καλλιτέχνες. Εδώ σας τα παραθέτω με την ελπίδα να μπορέσετε να τα ενσωματώσετε σε νέες δημιουργίες!
Όταν ο Άρθρουρ Έβανς έκανε την ανασκαφή στο παλάτι του Μίνωα στην Κνωσσό που χρονολογείται στην δεύτερη π.Χ χιλιετία, βρέθηκε εμπρός σε ένα ενδιαφέρον χρυσελεφάντινο αγαλματίδιο που αναπαριστούσε μια Θεά (ονομάστηκε goddess of sports) με μια ιδιαίτερη εμφάνιση που ακόμη και σήμερα, 3500-4000 χρόνια μετά, θα θεωρούσαμε προχωρημένη και προκλητική.
Στο συγκεκριμένο αγαλματίδιο διαστάσεων 17- 18 εκατοστών μπορούμε να δούμε τη Θεά με ανυψωμένα τα χέρια, να φοράει ένα στενό σκληρό κορσέ με ελάσματα, ο οποίος αφήνει ελεύθερο το γυμνό στήθος και μάλιστα το ανυψώνει (!) όπως οι σύγχρονες μπανέλες αλλά και ένα ιδιαίτερο κάτω ένδυμα-εσώρουχο(;) που ανυψώνει τους γλουτούς και καλύπτει την πρόσθια γεννητική περιοχή, σαν ένα σπασουάρ της 2ης π.Χ χιλιετίας, όπως αυτό που φορούσαν οι άνδρες αθλητές που αποτυπώνονται στις παραστάσεις των Ταυροκαθαψίων. Χωρίς να μπούμε σε περισσότερες λεπτομέρειες για το πιθανόν ανδρόγυνο του αγαλματιδίου, θα θέλαμε να σταθούμε μόνο στην εμφάνιση. Η παλαιότητα του αγαλματιδίου, που σήμερα φυλάσσεται στο μουσείο Φιτζγουίλιαμ του Τορόντο, δεν αφήνει αμφιβολίες οτι τελικά και ο κορσές αλλά και τα σύγχρονα ελαστικά καλσόν που ανυψώνουν τους γλουτούς δεν είναι ιδέες των τελευταίων αιώνων… να υπάρχει άραγε κάτι τελικά που να είναι αποκλειστικά εφεύρεση της εποχής μας;
Δείτε και άλλα άρθρα για τον κρητικό πολιτισμό εδω , για το μινωικό πολιτισμό, καθώς και για τη θεά με τα φίδια και τις ενδυματολογική της παρουσίαση εδω
Η ενδυμασία στον ελλαδικό χώρο έχει περάσει από διάφορα στάδια. Μια απο τις εντυπωσιακότερες γυναικείες εμφανίσεις παρατηρείται κατά την Μινωική περίοδο όπου μπορούμε να θαυμάσουμε τις γυναικείες φορεσιές με τις μακριές πλουμιστές φούστες και το γυμνό μπούστο. Η σημερινή ανάρτηση έχει αφορμή της της διδακτορική διατριβή της Ευαγγελίας Στεφανή (2000, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης (ΑΠΘ)),
όπου η συγγραφέας αναφέρεται στην εποχή εκείνη και την ενδυμασία των γυναικών αλλά και τον συμβολισμό της, καθώς και τις κοινωνικές και θρησκευτικές προεκτάσεις της ενδυμασίας. Καλή ανάγνωση!
Δείτε και άλλα άρθρα για τον κρητικό πολιτισμό εδω , για το ειδώλιο της θεάς με τον κορσέ εδώ καθώς και για τη θεά με τα φίδια και τις ενδυματολογική της παρουσίαση εδω
The ancient minoan vases are fabulus for their drawings and decorations. Today we will present you some of them as found in the excavations held on Crete as they were presented in the books written by the excavators.
Τα αρχαία μινωικά αγγεία είναι διάσημα για τη διακόσμησή τους. σήμερα σας παρουσιάζουμε κάποια από αυτά που βρέθηκαν σε ανασκαφές που έγιναν στην Κρήτη στις αρχες του 20ου αιώνα. Οι εικόνες αυτές είναι απο τα βιβλία που γράφτηκαν απο τους αρχαιολόγους και παρουσιάστηκαν στο εξωτερικό.
Hawes, Harriet B. [Hrsg.] Gournia: Vasiliki and other prehistoric sites on the isthmus of Hierapetra, Crete ; excavations of the Wells-Houston-Cramp expeditions, 1901, 1903, 1904 — Philadelphia, [1908]Hawes, Harriet B. [Hrsg.] Gournia: Vasiliki and other prehistoric sites on the isthmus of Hierapetra, Crete ; excavations of the Wells-Houston-Cramp expeditions, 1901, 1903, 1904 — Philadelphia, [1908]Hawes, Harriet B. [Hrsg.] Gournia: Vasiliki and other prehistoric sites on the isthmus of Hierapetra, Crete ; excavations of the Wells-Houston-Cramp expeditions, 1901, 1903, 1904 — Philadelphia, [1908
Evans, Arthur J. The Palace of Minos: a comparative account of the successive stages of the early Cretan civilization as illustred by the discoveries at Knossos (Band 2,1): Fresh lights on origins and external relations — London, 1928
If you liked this article please like and share. Αν σας άρεσε το άρθρο αμείψτε μας με ένα like και μοιραστείτε το
greek culture/ελληνικός πολιτισμός 