Για κάποιον που αγαπά τον λαϊκό πολιτισμό και τις παραδοσιακές φορεσιές και χορούς μια επίσκεψη στο Εθνολογικό Λαογραφικό Μουσείο Μακεδονίας Θράκης είναι επιβεβλημένη! Το Μουσείο ιδρύθηκε το 1970 και στεγάζεται στο διατηρητέο κτίριο του 20ού αιώνα, γνωστό ως «Villa Modiano», κατοικία του τραπεζίτη Yiako Modiano και της οικογενείας του. Η βίλα ήταν επίσης γνωστή ως κατοικία του «Παλιού Κυβερνήτη» επειδή φιλοξενούσε κάθε χρόνο τον διοικητή της Μακεδονίας και αργότερα τον Υπουργό της Βορείου Ελλάδος.
Φορεσια απο το Σουφλί Έβρου
Αν και η αυλή του είναι υπέροχη για να πιει κάποιος καφέ μια ηλιολουστη μέρα, ( 2500 τετραγωνικά μέτρα, σχεδόν το μισό της αρχικής περιουσίας του Μοντιάνο) εμείς θα σταθούμε στο εσωτερικό του Μουσείου που ήταν πολύ ενδιαφέρον και αξίζει τον κόπο να επισκεφτείτε ιδίως αν έχετε παιδιά, και θα θέλατε να τα ξεναγήσετε τον τρόπο ζωής των παλιότερων γενεών, καθως το Μουσειο περιλαμβάνει πολλές αλληλεπιδραστικές δράσεις
Φορεσια Πυλαια Θεσσαλονικης και πλάτη Δρυμός Θεσσαλονικης
Στο εσωτερικό του μουσείου φιλοξενούνται συλλογές σχετικές με τις ανθρώπινες δραστηριότητες (γεωργία, κτηνοτροφία κ.α.) και τεχνικές επεξεργασίας (υφανση, ράψιμο, κέντημα, ξυλογλυπτική, μεταλλοτεχνία, κεραμικά) για την κάλυψη των βασικών αναγκών της κοινότητας για τρόφιμα, στέγη, ένδυση καθώς και για την κοινωνική οργάνωση και την πνευματική ζωή των ανθρώπων που ζούσαν στο Βόρειο Ελλαδικό χώρο.
Οι συλλογές αποτελούνται από αντικείμενα που προέρχονται από την προ-βιομηχανική εποχή, κυρίως από τις περιοχές της Μακεδονίας και της Θράκης.
Φορεσια Πομάκας απο τη Σμίνθη Νομού Ξάνθης
Αντιπροσωπεύουν τον τρόπο ζωής των ανθρώπων μέχρι τα μέσα του 20ου αιώνα τόσο στην ύπαιθρο, όσο και στην πόλη. Όσον αφορά την ποσότητα και την ποικιλία τους, πρόκειται για μία από τις πλουσιότερες συλλογές του είδους σε όλη την Ελλάδα.
Σε αυτή την ανάρτηση θα δούμε κάποιες απο τις 55 φορεσιές της μόνιμης συλλογής του Μουσείου και θα επανέλθουμε σε άλλη ανάρτησή μας με κοσμήματα και κεφαλόδεσμους.
Μια έκθεση παραδοσιακών φορεσιών του Μουσείου Μπενάκη υπο την αιγίδα της Βασίλισσας Φρειδερίκης, αποτέλεσε την αφορμή για αυτό το βιβλίο που κυκλοφόρησε στα 1959-1960 και αναφέρεται γενικά στην ελληνική παραδοσιακή φορεσιά, την τέχνη των ραφτάδων, και σε αρκετές συναφείς παραδοσιακές τέχνες όπως η μεταλλουργία, η δημιουργία δαντέλας, το σκάλισμα σε ξύλο, η αγγειοπλαστική και το κέντημα.
Το ηλιόλουστο απόγευμα της Τρίτης 27 Φεβρουαρίου βρεθήκαμε, μαζί με τον χρυσοχόο Θεοφάνη Ραμιώτη, να μιλάμε για τον αγαπημένο μας λαϊκό πολιτισμό και για τα παραδοσιακά κοσμήματα, σε έναν χώρο με μεγάλη ιστορία, στο κεντρικό Λύκειο Ελληνίδων των Αθηνών, στο νεοκλασικό κτίριο της οδού Δημοκρίτου 14 στο Κολωνάκι.
Η έφορος του εργαστηρίου Εθνικών Ενδυμασιών του Λυκείου Ελληνίδων κ. Μαρία Νασοπούλου προλογίζει την ομιλία
Με φόντο τις αυθεντικές φορεσιές της συλλογής του Λυκείου και με την σημαντική συντροφιά ανθρώπων που αγαπούν τον παραδοσιακό ελληνικό χορό και τις ελληνικές παραδοσιακές φορεσιές, μας δόθηκε η ευκαιρία να αναλύσουμε τη σημασία που είχε για την ελληνική κοινωνία το παραδοσιακό κόσμημα. Επιδεικνύοντας παλιά και αντίγραφα κοσμήματα, και με οδηγό την έρευνα, μπορέσαμε να εμβαθύνουμε περισσότερο στην χρήση τους και να αντιληφθούμε ότι ξεπερνούσε κατά πολύ την ανάγκη για διακόσμηση και καλλωπισμό του ανθρώπου. Απεναντίας, το παραδοσιακό κόσμημα, ενσωματώνοντας θρησκευτικές και λαϊκές πεποιθήσεις αιώνων, ακροβατεί στα όρια της μαγείας, αποτελώντας ένα ψυχοπροσδιοριστικό και προφυλακτήριο αντικείμενο για τον άνθρωπο που το φορά.
Το σλάιντ απαιτεί την χρήση JavaScript.
Η εκδήλωση-ομιλία, έγινε με αφορμή το τσάι του τμήματος εργαστηρίου Εθνικών Ενδυμασιών Λυκείου Ελληνίδων.
Επιδεικνύοντας αντίγραφα των παραδοσιακών κοσμημάτων σχετικά με την ομιλία
Το τσάι του τμήματος εργαστηρίου Εθνικών Ενδυμασιών του Λυκειου Ελληνίδων τίμησαν με την παρουσία τους η Πρόεδρος του Λυκείου κ. Ελένη Τσαλδάρη και το ΔΣ του Λυκείου, η τ. διευθύντρια του Κέντρου Ερεύνης της Ελληνικής Λαογραφίας της Ακαδημίας Αθηνών κ. Αικατερίνη Καμηλάκη, η γλύπτρια-συγγραφέας κ. Ολυμπία Φίκα, ο καλλιτεχνικός διευθυντής του Λυκείου κ. Λευτέρης Δρανδάκης και χοροδιδάσκαλοι των Περιφερειακών Τμημάτων του Λυκείου, οι κυρίες των ΔΣ των Περιφερειακών Τμημάτων και των Παραρτημάτων του Λυκείου, παλιά και νέα μέλη του Λυκείου Ελληνίδων, αλλά και άτομα με ενδιαφέρον για τον παραδοσιακό πολιτισμό και το παραδοσιακό κόσμημα.
Η Ασημίνα Ντέλιου με τις κ. Αικατερίνη Καμηλάκη, Ολυμπία Φίκα, την έφορο και συνέφορο του εργαστηρίου Εθνικών Ενδυμασιών του Λυκείου Ελληνίδων και τον κ. Θεοφάνη ΡαμιώτηΗ Ασημίνα Ντέλιου με τις κ. Ολυμπία Φίκα, Φανή Πανιτσίδου και Αργυρώ Ζήσιμου, παλαιά μέλη του Λυκείου Ελληνίδων
Ως ομιλήτρια της εκδήλωσης θα ήθελα να ευχαριστήσω θερμά την Πρόεδρο του Λυκείου Ελληνίδων κ. Ελένη Τσαλδάρη και το ΔΣ καθώς και την έφορο και τις συνεφόρους του τμήματος εργαστηρίου Εθνικών Ενδυμασιών για την όμορφη εκδήλωση και την άψογη οργάνωση, αντάξια της ιστορίας του Σωματείου, ευχόμενη και στο μέλλον να ξανασυναντηθούμε σε αντίστοιχες εκδηλώσεις.
Η μέλισσα είναι ένα αγαπημένο διακοσμητικό θέμα της αρχαιότητας.
Στην ελληνική μυθολογία με το όνομα Μέλισσα αναφέρονται τα παρακάτω πρόσωπα:
Αδελφή της Αμάλθειας, τροφός του θεού Δία όταν εκείνος ήταν βρέφος στο όρος Ίδη της Κρήτης και τον τάιζαν με γάλα και μέλι. Υπάρχει και η παράδοση ότι, όταν ο Κρόνος το ανακάλυψε, τη μεταμόρφωσε σε σκουλήκι, αλλά όταν ο Δίας μεγάλωσε τη μετέτρεψε από ευγνωμοσύνη σε βασίλισσα μέλισσα.
Γριά ιέρεια της Δήμητρας, που μυήθηκε από τη θεά στα μυστήριά της. Επειδή η Μέλισσα δεν θέλησε να αποκαλύψει τα μυστικά της μυήσεώς της, κομματιάστηκε από άλλες γυναίκες. Από το σώμα της γεννήθηκαν μέλισσες.
Two bees arranged about a honey comb, gold pendant with appliqué and granulated ornament. Mallia, Crete, Greece. 1700-1550 B.C. (Middle Minoan). | Heraklion Archaeological Museum
Η μέλισσα συνδέεται επίσης με την θεά Άρτεμη.
Σε ορισμένων πόλεων τα νομίσματα συναντάμε επίσης το θέμα της μέλισσας. Μια απο αυτές είναι η Έφεσος, η οποία φημιζόταν γα τον υπέροχο Ναό της Αρτέμιδος, ένα απο τα 7 θαύματα του αρχαίου κόσμου. Εδώ βλέπουμε λοιπόν την συνάφεια της Άρτεμης με τη μέλισσα, με την ονομασία «Άρτεμις Μέλισσα» ως εξέλιξη της μινωϊκής «Πότνιας Θηρών».
Σε μια ακόμη πόλη, την Κάμειρο, μια από τις τρεις μεγάλεις πόλεις της αρχαίας Ρόδου, βρέθηκαν επίσης κοσμήματα τα οποία απεικονίζουν μια θεά πάντα σε όρθια στάση να κρατά στα χέρια της ζώα άγρια ή ημερωμένα. Πρόκειται για την Πότνια Θηρών, τη θεά της άγριας φύσης που προστατεύει τα ζώα και τη γονιμότητα. Οι παραστάσεις της Πότνιας Θηρών σε Ρόδο και σε Δήλο μπορούν να ταυτιστούν και να σχετιστούν άμεσα με τη θεά μέλισσα αλλά και με τη θεά Άρτεμη.
Στην ελληνική μυθολογία, η Αρτεμη κατέχει, εξέχουσα θέση στο ελληνικό πάνθεον. Είναι κόρη του Δία και της Λητούς και δίδυμη αδερφή του Απόλλωνα. Την θεωρούσαν θεά της σελήνης (όπως και τον Απόλλωνα θεό του ήλιου), μια αντίληψη που συναντάμε στους Ορφικούς και στους Στωικούς και την οποία ακολούθησαν όλοι σχεδόν οι μυθογράφοι. Η Αρτεμη περιγράφεται ως θεά που παρέχει άσυλο, θεά των κυνηγών αλλά και των κυνηγημένων αλλά και των νεαρών παρθένων. Η Άρτεμη είχε ιδιαίτερη αδυναμία στα παιδιά και τους έφηβους. Νέοι και νέες που διατηρούσαν την αθωότητά τους και που ζούσαν σύμφωνα με τις αρχές της ήταν πάντοτε ευνοούμενοί της και βρίσκονταν διαρκώς κάτω από την προστασία της.Στα μυκηναϊκά χρόνια, έχουμε τελετές στη Δήλο προς τιμή της θεάς Αρτέμιδας.
Πριν καθιερωθεί η Αρτεμη, ήταν διαδεδομένη η λατρεία στη θεά Αστάρτη, μια φοινικική εκδοχή της σουμεριακής θεότητας, Ιστάρ. Η Αστάρτη εκπροσωπούσε τη λατρεία προς τη φύση, τη ζωή και τη γονιμότητα. Αργότερα έγινε και θεά του πολέμου και δεχόταν σπονδές αίματος από τους πιστούς της. Η Αστάρτη απεικονίζεται σε ανάγλυφα φτερωτή θεά που την περιβάλλουν άγρια ζώα ή πουλιά.
Στην κλασική αρχαιότητα η Θεά Μέλισσα ταυτίστηκε ακόμη με την Αφροδίτη «Ανθεία» (μία από τις εξελίξεις της μινωϊκής «Ορείας Μητρός»), Δήμητρα (κάποιες ιέρειες της οποίας μάλιστα, κατά τον νεοπλατωνικό Πορφύριο στο «Περί του εν Οδυσσεία των Νυμφών άντρου», λέγονταν «Μέλισσαι»), Περσεφόνη και Σελήνη (στο αυτό: «ΣΕΛΗΝΗΝ ΤΕ ΟΥΣΑΝ ΓΕΝΕΣΕΩΣ ΠΡΟΣΤΑΤΙΔΑ, ΜΕΛΙΣΣΑ ΕΚΑΛΟΥΝ»).
Η Μέλισσα λοιπόν αποτυπώθηκε σε νομίσματα πολλών πόλεων που λάτρευαν κάποια από τις πιο πάνω θεότητες, όπως Μελίτη Θεσσαλίας, Έφεσος, Σμύρνη, Ερυθραί, Άραδος, Ελαιούς Θράκης, Ανεμούριον Κιλικίας, Λυσός, Υρτάκινα, Τάρρας, Έλυρος, Άπτερα και Πραισός της Κρήτης, Καρθαία, Κορησία και Ιουλίς Κέας, Έρυξ Σικελίας, κ.ά
Phoenicia-Arados, AR Drachm, 157/156 BC
Greek, Tetradrachm of Ephesos, 387-301 BC
Bee,Unknown Greek,300 – 200 B.C.Gold.A bee decorates the engraved bezel of this Greek gold ring.On either side of the insect, the Greek letters epsilon and phi signal an abbreviated form of the name of the ancient Greek city of Ephesos
Το σλάιντ απαιτεί την χρήση JavaScript.
Bee Goddess – From Eleutherna on Crete, c. 700 BC
Απο τη μέλισσα έχουν εμπνευστεί μεγάλοι οίκοι κοσμημάτων έχοντας δημιουργήσει υπέροχα έργα τέχνης. Αν σας ενδιαφέρει να φτιάξετε τη μέλισσα σε κάποιο ιδιαίτερο σχέδιο σε κόσμημα μπορείτε να δείτε και τη δουλειά αυτού του εργαστηρίου.
Οι παραδοσιακές φορεσιές είναι υπέροχες το γνωρίζουμε όλοι. Όμως όταν η ενδυμασία συμπληρώνεται με το απαραίτητο κόσμημα τότε πλέον οι φορεσιές γίνονται απλά εντυπωσιακές. Για σήμερα η ανάρτηση είναι αφιερωμένη στα κοσμήματα που στολίζουν τις Κερκυραϊκές φορεσιές. Τα κοσμήματα ήταν δώρα του γαμπρού προς τη νύφη και μαρτυρούσαν την οικονομική κατάσταση του ζεύγους.
Το σλάιντ απαιτεί την χρήση JavaScript.
Καδένες
Τα κοσμήματα της Κέρκυρας έμοιαζαν με αυτά της Λευκάδας και ιδίως μ’ αυτά της Κάτω Ιταλίας. Προτιμούνταν μακριές χρυσές καδένες που τις στερέωναν πάνω στο στήθος με καρφίτσες, απο τις οποίες κρεμόντουσαν μενταγιόν. Τα σχέδια ήταν ιταλικά αλλά τα επεξεργάζονταν επιδέξια Κερκυραίοι τεχνίτες.
Τα «τριάπιδα» είναι χρυσά συρματερά σκουλαρίκια της γυναικείας ενδυμασίας της Κέρκυρας. Το κόσμημα αποτελείται από μικρό δισκοειδή ρόδακα από χρυσό έλασμα με συρματερή διακόσμηση από όπου κρέμεται άνθινο συρματερό στοιχείο με κόκκινη πέτρα στο μέσον και τρία αχλαδόσχημα κεμμασίδια, ‘τα απίδια’. Το κόσμημα μοιάζει πολύ με τις μπόκολες της Λευκάδας και χαρακτηρίζονται από τη λεπτή συρματερή τεχνική τους που δίνει στο κόσμημα την αίσθηση της δαντέλας. (πηγή)
«τριάπιδα» από το ΜΕΛΤ
Επιστήθιος σταυρός
Παρόμοιος με αυτόν που φορούσαν στην Πάτμο ο επιστήθιος αυτός σταυρός ανήκει στα κοσμήματα της Κέρκυρας (19ου αιω- Μ. Μπενακη)
Στηθοβελόνες
Πολλών ειδών και σχεδίων κοσμούν το στήθος της γυναίκας
στηθοβελόνες «χελώνες» σε διάφορα μεγέθη και καρφίτσα ρόδακας δυτικού τύπου πηγηΣυλλογή Ελισάβετ – Λουλού Θεοτόκη πηγή
Τέλος ακόμη και τα κουμπιά των φορεσιών ήταν ασημένια με έκτυπα σχέδια
Σήμερα η ανάρτησή μας είναι αφιερωμένη στην ομάδα γυναικών του Συλλόγου Αυλωνιτών «Το Σάλεσι» από τον Αυλώνα Αττικής και στις υπέροχες δραστηριότητές τους που επαναφέρουν ξεχασμένες τεχνικές των ελληνοραπτών και τις εφαρμόζουν στις φορεσιές τους, που τις κεντούν οι ίδιες, σε μία εποχή που η μηχανή έχει αντικαταστήσει το χέρι…
Το σλάιντ απαιτεί την χρήση JavaScript.
Πρόκειται για μια ομάδα γυναικών που ασχολούνται με την κατασκευή της τοπικής φορεσιάς Αττικής. Έχουν μέχρι τώρα πετύχει την κατασκευή χρυσοκέντητων τμημάτων της φορεσιάς όπως ποδιές και μανίκια με την βυζαντινή χρυσοκεντητική τεχνική,
έχουν πετύχει το κέντημα με την τεχνική τσεβρε σε μετάξι με χρυσή και μεταξωτή κλωστή, την κατασκευή χρυσού χειροποίητου κροσσιού με πούλιες… Το χρυσό το δουλεύουν για να στρώσει με το νύχι, όπως οι παλιοί τεχνίτες.
Με κόπο και μεράκι έχουν πετύχει την κατασκευή και το κέντημα όλης της γυναικείας φορεσιάς Αττικής, με τον παλαιό τρόπο, την κατασκευή πλήρους στολής φουστανέλας με μεταξωτά κορδονέτα στο κέντημα των γιλέκων, την κατασκευή δεύτερων φορεσιών διακοσμημένων με ριζοβελονια ή χάντρες ή σουταζ κλπ. Όπως μας ενημέρωσαν σε λίγο θα επιδοθούν και στην μικροϋφαντικη χρυσομέταξων ζωνών.
Εμπνέονται από το μουσείο Ζυγομαλά και τον τοπικό κατασκευαστή φορεσιών Ηλία Πανούση (Μπρεζαράς) που ζούσε μέχρι το 1935 αναπαράγοντας κατά βάσιν τα έργα του. Ο Πανούσης ήταν Έλληνας κατασκευαστής παραδοσιακών φορεσιών και εργοχείρων λαϊκής τέχνης, που έζησε και έδρασε στον Αυλώνα Αττικής. Ο ίδιος ανέπτυξε ένα ιδιαίτερο ύφος στις τέχνες που άσκησε, ενώ τα έργα του είναι σήμερα ευρέως αναγνωρίσιμα σε πολλές περιοχές της Αττικής, της Βοιωτίας και της Εύβοιας. Χαρακτηριστικό της δεξιοτεχνίας του είναι το γεγονός πως οι ντόπιοι έδωσαν στον Πανούση το προσωνύμιο ‘’Μπρεζαράς’’, λόγω των χρυσομεταξοΰφαντων ζωναριών (μπρέζες) που ο ίδιος δημιουργούσε.
Τις φωτογραφίες απο τη δουλειά των Γυναικών του Συλλόγου δανειστήκαμε απο την σελίδα τουs στο Facebook. Ευχόμαστε να συνεχίσουν το υπέροχο έργο τους δημιουργώντας με τα χέρια τους υπέροχα έργα τέχνης, διατηρώντας ζωντανές τις τεχνικές κεντητικής και υφαντικής και να μιμηθούν το παράδειγμά τους και άλλοι σύλλογοι στην Ελλάδα.
Σε προηγούμενο άρθρο ΓΥΝΑΙΚΕΙΕΣ ΕΝΔΥΜΑΣΙΕΣ ΑΤΤΙΚΗΣ- TRADITIONAL COSTUMES OF ATTIKI είχαμε δει τις υπέροχες παραδοσιακές φορεσιές της Αττικής. Σήμερα θα ρίξουμε μια πιο κοντινή ματιά στις λεπτομέρειες των υπέροχων κεντημάτων τους, ώστε να εμπνευστούμε απο αυτά. Ας τα θαυμάσουμε…
In the previous post TRADITIONAL COSTUMES OF ATTIKI we have seen the fabulus attica traditional dresses. Today we will have a glance at the details of these marvellous hand embroidery patterns. Let’s admire them...
παραδοσιακο κέντημα από χρυσό φούντι από τα Μεσόγεια Αττικής – hand embroidery pattern from a golden shirt worn from the wealthy brides from South Atticaπαραδοσιακο κέντημα από φούντι του Λυκείου Ελληνίδων – hand embroidery pattern from a festive shirt Greek Lyceum of womenΛεπτομέρεια από παραδοσιακο κέντημα απο φούντι των Σπάτων detail from a hand embroidered bridal shirt from Spata in Attika πηγή: http://laografia-spata.gr/topiki-foresia/Μανίκι τζάκου με χρυσοκέντημα από τα Μεσόγεια , Νότια Αττική Brooklyn Museum Costume Collection at The Metropolitan Museum of Art, Gift of the Brooklyn Museum, 2009; Gift of Mrs. August Belmont, 1948 , sleeve ornamented with hand embroideryHand embroidery pattern from a Bridal chemise from Attica. Hand mbroidery of Attica origin is only found on clothing, never on household articles; its aesthetic qualities vaguely recall the art of mosaic. 19th c. Gift of Irini P. Kalliga. Benaki Museumλεπτομέρεια κεντήματος τζάκου και μανικιών από το Μενίδι Detail from a hand embroidery of a tzakos and sleeves πηγή : http://stitchopolis.blogspot.sg/2014/02/athens-day-5-benaki-museum-textiles.htmlHand embroidery pattern Detail from Ensemble , North Attica , Greece http://www.metmuseum.org/ Προέλευση Βόρεια Αττική
Οι παραδοσιακές φορεσιές της Βόρειας Εύβοιας είναι εξαιρετικά επηρεασμένες απο τις βυζαντινές ενδυμασίες του 11ου- 12ου μ.Χ αιώνα. Ιδίως η Αιδήψια φορεσιά διασώζει αρκετά απο τα βυζαντινά διακοσμητικά σχέδια, όπως και το όνομα του πουκαμίσου της είναι «γραφτή», από τη βυζαντινή λέξη «γράμματα» με την οποία ονόμαζαν τα μεταξοκεντήματα που στόλιζαν τις χειρίδες και τους ποδογύρους των βυζαντινών ενδυμασιών, τρόπος με τον οποίο είναι κεντημένο και το αιδήψιο πουκάμισο. Περισσότερα σχετικά με τις βυζαντινές επιρροές, τις διασωθείσες μέχρι σήμερα βυζαντινές παραδόσεις και τα σχέδια που υπάρχουν στις ενδυμασίες της Βόρειας Ευβοίας μπορείτε να διαβάσετε στο βιβλίο «Παραδοσιακές Ελληνικές Φορεσιές Βόρεια Εύβοια»
The greek traditional costumes of North Evia have many similarities to the byzantine attitudes of 11th -12th century. Especially the costume of the region of Aedipsos has many byzantine designs embroidered on it and even the name of the main chemise of the costume is called «grafti» from the byzantine word «grammata» which meant the silk embroideries of the chemises hem, that also exist on the traditional chemises of Aedipsos. You can read more for the byzantine civilization saved in the traditional costumes of North Evia in the book » Traditional Costumes of North Evia»
Μη διστάσετε να αφήσετε ένα σχόλιο κάτω από την ανάρτηση… Πείτε μας αν σας άρεσε η ανάρτηση, ρωτήστε ο,τι θέλετε και ας κάνουμε μια συζήτηση γύρω από το θέμα…
Don’t hesitate to leave a comment under the post… Tell us if you liked it, ask questions and let’s discuss on the topic!
greek culture/ελληνικός πολιτισμός 