Οι Κυκλάδες αποτελούσαν ένα χώρο όπου οι επιρροές απο την ενετοκρατία αναμίχθηκαν με την ντόπια ελληνική κουλτούρα δημιουργώντας ένα ιδιαίτερο πολυτελές στυλ το οποίο αντανακλάται και στα κοσμήματα που έχουν διασωθεί απο τον 16ο-18ο αιώνα.
Χαρείτε τα!
Αν θα θέλατε να σας κατασκευάσει κάποιος χειροποίητα ένα τέτοιο κόσμημα αξίζει να δείτε τη δουλειά του εργαστηρίου αυτού
Η φορεσιά της Πάτμου έχει ως μεγαλύτερη πολυτέλεια τα βαρύτιμα κοσμήματα που υποδηλώνουν και την οικονομική ευμάρεια του νησιού που εθεωρείτο ένα από τα πλουσιότερα του Αιγαίου.
Απο την εφημερίδα «Ροδιακή» και το βιβλίο της Αθηνάς Ταρσούλη «Δωδεκάνησα» (εκδ. «Αλφα»-Σκαζίκης Ι.Μ. (εν Αθήναις), 1950) αντλούμε πληροφορίες για τα κοσμήματα της φορεσιάς και σας τις παραθέτουμε για να μάθουμε όλοι περισσότερα για τον πολιτισμό αυτού του μοναδικού νησιού του Νοτίου Αιγαίου.
«Σε αρχαιότερες εποχές ανάλογα με την υλική ευπορία της νύφης, τη φορεσιά αποτελούσαν χρυσοΰφαντα και χρυσόπαστα βαρύτιμα πολύχρωμα υφάσματα της Ευρώπης.
Ο κεφαλόδεσμος της ή το λεγόμενο πόσι, στολιζόταν γύρω-γύρω με χρυσοσμαλτομένα κουδουνάκια (καμπάνες), χρυσά σκουλαρίκια εκρέμονταν από τ’ αυτιά της, βραχιόλια με πόρκες και άλλα κοσμήματα εστόλιζαν τα χέρια της, στο λαιμό και στο στήθος της φορούσε χρυσό περιδέραιο, αρμαθούς από μαργαριτοφόρα πλέγματα απ’ όπου εκρέμονταν διάφορα παλιά χρυσά νομίσματα ντούμπλες ή ισπανικά και πορτογαλικά τάληρα ή βενέτικα μεγάλα φλωριά (αμυγδαλάτα) και άλλα διάφορα χρυσά πλέγματα σε πολλές σειρές που εσκέπαζαν τα στέρνα της.»
«Αυτά τα πλέγματα ή κοσμήματα ήταν η λεγόμενη σκάλα από σειρά μαργαριτάρια που είχαν στη μέση χρυσό σφαιρικό χρυσαφικό το μονόκουκο. Ύστερα τα μονόκουκα συχαντρίκια, περιδέραιο με ψαθωτό πλέγμα, ο σκόλοπας, σειρά μαργαριτάρια με μια χρυσή σφαίρα στη μέση κρεμασμένη τη λεγόμενη μήλον.»
«Ακόμη το χρυσό αλυσίδι ή ο στρεπτός, ο κάβουρας γεμάτος μαργαριτάρια και πολύτιμα πετράδια, οι καμπάνες, τα αλυσίδια, το λουλούδι, ή άλυσος η χρυσή με τα επτά εγκόλπια και το δικέφαλο αετό ανάμεσα τους κι άλλη μια πιο κάτω το μαλαματένιο καράβι, το μαλαματένιο ψαράκι, η άλυσος η μηλάτη, τα αλυσίδια, τα φουσκάτα, τα φουσκοκάμπανα.
Της έραβαν ακόμη στην κορφή του καπέλου δικέφαλους αετούς όπως και μ’ αυτούς ήταν στολισμένα τα πασουμάκια της που συμπλήρωναν τα χρυσοκέντητα φορέματα, ενώ στα δάκτυλα της έλαμπαν πολύτιμες πέτρες καλούμενες «κουρούνδια», δηλαδή διάφορα γαλάζια ζαφείρια, ζουμπρούτια, λυχνίτες, γρανάτες, υάκινθος, όνυχες τοπάζια της ανατολής, ξανθά «εξ αιματικών λίθων», περουζέδες για την βασκανία tourguoises ή γαλάζιοι, διαμάντια κ.α».
Αν σας αρέσουν τα ελληνικά παραδοσιακά κοσμήματα μπορείτε να δείτε εδώ αντίγραφά τους φτιαγμένα με μεράκι απο τον Θεοφάνη Ραμιώτη
O σταυρός είναι ένα κόσμημα που συναντάμε στην ελλαδική παράδοση συχνά σε αστικές και νησιώτικες φορεσιές. Στις αστικές συνήθως είναι μικρότερος αλλά στις νησιώτικες είναι μεγαλύτερος, περίτεχνος και κρέμεται συχνά από ιδιαίτερα συρματερά κολιέ. Σταυρούς συναντάμε κυρίως να φορούν γυναίκες της Πάτμου, της Κρήτης, της Κέρκυρας, σαφώς αυτές της ανώτερης τάξης, καθώς τα ιδιαίτερα αυτά στολίδια απευθύνονταν σε πλούσιες οικογένειες. Ας θαυμάσουμε σήμερα κάποια ιδιαίτερα κομμάτια από γυναικείους σταυρούς του Αιγαίου και του Ιονίου, τα περισσότερα απο τα οποία προέρχονται απο τη συλλογή του Μουσείου Μπενάκη.
Ενδιαφέρουσα είναι η μορφολογία αυτών των σταυρών που μοιάζουν με επισκοπικούς σταυρούς και αποτελούνται από «κορώνα» στο πάνω μέρος και απο κάτω βρίσκεται ο σταυρός, πολλές φορές τετραγωνισμένος, στη μορφή του σταυρού της Μάλτας. Σύμφωνα με τη Wikipedia «Ο σταυρός έχει οκτώ ακίδες και συμβολίζει τους οκτώ μακαρισμούς της Επί του Όρους ομιλίας του Ιησού Χριστού. (Ματ. 5:3-10) Οι τέσσερις ακίδες που δείχνουν προς το κέντρο συμβολίζουν τις τέσσερις αρετές: Σοφία. Δικαιοσύνη, Θάρρος, Μετριοφροσύνη».
Οι σταυροί διακοσμούνται επίσης με μαργαριτάρια, χαρακτηριστικός ημιπολύτιμος λίθος της αστικής τάξης και χρωματιστούς ημιπολύτιμους λίθους.
Αν σας αρέσουν τα ελληνικά παραδοσιακά κοσμήματα μπορείτε να δείτε εδώ αντίγραφά τους φτιαγμένα με μεράκι απο τον Θεοφάνη Ραμιώτη
Το ηλιόλουστο απόγευμα της Τρίτης 27 Φεβρουαρίου βρεθήκαμε, μαζί με τον χρυσοχόο Θεοφάνη Ραμιώτη, να μιλάμε για τον αγαπημένο μας λαϊκό πολιτισμό και για τα παραδοσιακά κοσμήματα, σε έναν χώρο με μεγάλη ιστορία, στο κεντρικό Λύκειο Ελληνίδων των Αθηνών, στο νεοκλασικό κτίριο της οδού Δημοκρίτου 14 στο Κολωνάκι.
Με φόντο τις αυθεντικές φορεσιές της συλλογής του Λυκείου και με την σημαντική συντροφιά ανθρώπων που αγαπούν τον παραδοσιακό ελληνικό χορό και τις ελληνικές παραδοσιακές φορεσιές, μας δόθηκε η ευκαιρία να αναλύσουμε τη σημασία που είχε για την ελληνική κοινωνία το παραδοσιακό κόσμημα. Επιδεικνύοντας παλιά και αντίγραφα κοσμήματα, και με οδηγό την έρευνα, μπορέσαμε να εμβαθύνουμε περισσότερο στην χρήση τους και να αντιληφθούμε ότι ξεπερνούσε κατά πολύ την ανάγκη για διακόσμηση και καλλωπισμό του ανθρώπου. Απεναντίας, το παραδοσιακό κόσμημα, ενσωματώνοντας θρησκευτικές και λαϊκές πεποιθήσεις αιώνων, ακροβατεί στα όρια της μαγείας, αποτελώντας ένα ψυχοπροσδιοριστικό και προφυλακτήριο αντικείμενο για τον άνθρωπο που το φορά.
Η εκδήλωση-ομιλία, έγινε με αφορμή το τσάι του τμήματος εργαστηρίου Εθνικών Ενδυμασιών Λυκείου Ελληνίδων.
Το τσάι του τμήματος εργαστηρίου Εθνικών Ενδυμασιών του Λυκειου Ελληνίδων τίμησαν με την παρουσία τους η Πρόεδρος του Λυκείου κ. Ελένη Τσαλδάρη και το ΔΣ του Λυκείου, η τ. διευθύντρια του Κέντρου Ερεύνης της Ελληνικής Λαογραφίας της Ακαδημίας Αθηνών κ. Αικατερίνη Καμηλάκη, η γλύπτρια-συγγραφέας κ. Ολυμπία Φίκα, ο καλλιτεχνικός διευθυντής του Λυκείου κ. Λευτέρης Δρανδάκης και χοροδιδάσκαλοι των Περιφερειακών Τμημάτων του Λυκείου, οι κυρίες των ΔΣ των Περιφερειακών Τμημάτων και των Παραρτημάτων του Λυκείου, παλιά και νέα μέλη του Λυκείου Ελληνίδων, αλλά και άτομα με ενδιαφέρον για τον παραδοσιακό πολιτισμό και το παραδοσιακό κόσμημα.
Ως ομιλήτρια της εκδήλωσης θα ήθελα να ευχαριστήσω θερμά την Πρόεδρο του Λυκείου Ελληνίδων κ. Ελένη Τσαλδάρη και το ΔΣ καθώς και την έφορο και τις συνεφόρους του τμήματος εργαστηρίου Εθνικών Ενδυμασιών για την όμορφη εκδήλωση και την άψογη οργάνωση, αντάξια της ιστορίας του Σωματείου, ευχόμενη και στο μέλλον να ξανασυναντηθούμε σε αντίστοιχες εκδηλώσεις.
Όπως σας είχα εξηγήσει σε προηγούμενο άρθρο που αναφερόμουν στην περιήγησή μας στην Αλεξάνδρεια Μακεδονίας που μπορείτε να διαβάσετε εδώ ,στο Μουσείο Μελίκη μας περίμεναν πολλές λαογραφικές εκπλήξεις ανάμεσα στις οποίες και μια εξαιρετική συλλογή με τάματα, μοναδική στην Ελλάδα. Χιλιάδες τάματα που κοσμούσαν τις Ιερές εικόνες και τα προσκυνήματα συμπεριλαμβάνονται στην πρωτότυπη αυτή συλλογή που αξίζει τον κόπο να θαυμάσετε!
Πραγματικά είναι εντυπωσιακό για πόσα πολλά πράγματα μπορεί να τάξει στο Θεό ένας άνθρωπος, για πόσα μπορεί να έχει ανησυχίες και φόβους και να ζητά τη Θεία βοήθεια…
ένα σπίτι…
οικογένεια και γάμο…
ένα ή και δύο μωρά…
βοήθεια στο παιδί…
θεραπεία σε καρδιακά προβλήματα ή στα νεφρά…
θεραπεία στα μάτια…
στα χέρια…
και στα πόδια…
να γίνουν καλά τα ζώα τους…
αλλά και να γυρίσει η φαντάρος ή να εκλεγεί ο…Βενιζέλος!
Οι ανησυχίες του κόσμου και η ανάγκη για Θεία παρέμβαση στη ζωή τους φυσικά και δεν σταματούν εκεί… Εκδηλώνονται με άλλου είδους τάματα… Αλλά θα επανέλθουμε σε άλλο άρθρο σε αυτό… Μέχρι τότε, σας ενθαρρύνω να επισκεφτείτε την μοναδική συλλογή του κ. Μελίκη που είναι μοναδική για τον ιδιαίτερο χαρακτήρα της για να δείτε και τα υπόλοιπα τάματα, πολλά απο τα οποία δεν έχετε καν φανταστεί…
Στην κατάμεστη αίθουσα του Πνευματικού Κέντρου του Ιερού Ναού Αγ. Ιωάννου του Θεολόγου στο Μαντούδι Ευβοίας, βρεθήκαμε με χαρά την περασμένη εβδομάδα να μιλάμε για τον ευβοϊκό πολιτισμό.
Με πλοηγό το βιβλίο «Ελληνικές Παραδοσιακές Φορεσιές Βόρεια Εύβοια» μας δόθηκε η ευκαιρία να επικοινωνήσουμε με τους παρευρισκομένους και να μιλήσουμε για τις τοπικές βορειο-ευβοϊκές φορεσιές και τα κοσμήματά τους, την αξία, την δημιουργία, τον τρόπο ντυσίματος αλλά και τον συμβολισμό τους.
Την παρουσίαση του βιβλίου έκανε με εξαίρετο τρόπο η ιστορικός-φιλόλογος κ. Ιωάννα Παπαϊωάννου η οποία ανέλυσε εν συντομία τα μέρη του βιβλίου αλλά και φώτισε τις ιδιαίτερες πτυχές του, που αφορούσαν τον τοπικό πολιτισμό της περιοχής.
Το βήμα στη συνέχεια φιλοξένησε τον κ. Θεοφάνη Ραμιώτη, ο οποίος πλαισίωσε την παρουσίαση με την έκθεση των αντιγράφων των αυθεντικών παραδοσιακών κοσμημάτων που κατασκευάζει. Ο κ. Ραμιώτης παρουσίασε με διαφάνειες τις τεχνικές δημιουργίας των παραδοσιακών κοσμημάτων που στολίζουν τα σεγκούνια της Βόρειο-ανατολικής Εύβοιας και του Μαντουδίου. Επίσης, πρόβαλλε βίντεο στους παρευρισκομένους και τους εξήγησε αναλυτικά πώς κατασκευάζεται ένα παραδοσιακό συρματερό κόσμημα στο εργαστήριο.
Στη συνέχεια μου δόθηκε η ευκαιρία να παρουσιάσω ζωντανά, τα σεγκούνια της περιοχής, αναφέροντας αναλυτικά τα κομμάτια της φορεσιάς. Παράλληλα παρέθεσα ιστορικά και λαογραφικά στοιχεία για καθένα από αυτά τα ενδύματα που επιδεικνύονταν, για τις παραδόσεις και συνήθειες που συνδέονται με αυτά αλλά και για τα κοσμήματά τους.
Την εκδήλωση, που κράτησε αμείωτο το ενδιαφέρον των ακροατών μέχρι τέλους, έκλεισε ο πανοσιολογιώτατος αρχιμ. π. Δαμασκηνός Μάκρας ο οποίος ευχαρίστησε και τίμησε τον οικοδεσπότη της εκδήλωσης, τον αιδεσιμολογιώτατο αρχιερατικό επίτροπο Κηρέως π. Ιωάννη Μαρκου, και προϊστάμενο του Ι.Ν. Αγ. Ιωάννου του Θεολόγου, χαρίζοντάς του έναν ασημένιο σταυρό.
Την παρουσίαση τίμησαν με την παρουσία τους οι αιδεσιμολογιώτατοι ιερείς της περιοχής π. Νικόλαος Μάρκου, π. Βασίλειος Μάρκου, π. Δημήτριος Σταμούλης, η Πρόεδρος της τοπικής κοινότητας Μαντουδίου, οι Πρόεδροι και τα Δ.Σ. των πολιτιστικών συλλόγων της περιοχής και αρκετός κόσμος, φίλοι της παράδοσης και του πολιτισμού.
Ευχαριστούμε θερμά τους αιδεσιμολογιώτατους π. Ιωάννη Μάρκου και π. Νικόλαο Μάρκου, τις οικογένειές τους, αλλά και όλους τους ανθρώπους που βοήθησαν για το στήσιμο της εκδήλωσης, για την αγάπη και την αβραμιαία φιλοξενία τους και τις κυρίες Έλενα Αλατζά και Ολυμπία Ματσούκα για τον κόπο και την άδολη βοήθειά τους στην παρουσίαση των σεγκουνιών. Επίσης ευχαριστούμε από καρδιάς όλους τους ανθρώπους που με την προσέλευσή τους στήριξαν την εκδήλωση, ανάμεσα στους οποίους ιδιαίτερα συγκινητική ήταν η παρουσία μιας κυρίας εκ των χορηγών της έκδοσης του βιβλίου από την Αμερική, που βρέθηκε στο Μαντούδι και άδραξε την ευκαιρία να μας γνωρίσει. Τέλος, ευχαριστούμε τον Πρόεδρο, τη χοροδιδάσκαλο και τα μέλη του Χορευτικού Συλλόγου «Μάκιστος«, οι οποίοι, εκτός της φυσικής τους παρουσίας, εξέδωσαν πρόσφατα το νέο τους ημερολόγιο, με θέμα κοσμήματα των φορεσιών της Βόρειας Εύβοιας, δημιουργημένα από τον Θεοφάνη Ραμιώτη.
Η εκδήλωση αυτή στο Μαντούδι μας ευχαρίστησε και μας γέμισε θετική ενέργεια για να συνεχίσουμε να προβάλλουμε με αγάπη τον ευβοϊκό πολιτισμό μας. Ελπίζουμε σύντομα να βρεθεί ευκαιρία να ανταμώσουμε και πάλι.
Είναι εντυπωσιακό το πόσο πολλά σχέδια δαχτυλιδιών που ενώ είναι κατασκευασμένα κάποιους αιώνες πριν δείχνουν αρκετά σύγχρονα! Εδώ σας έχω άλλη μια σειρά βυζαντινών δαχτυλιδιών. Τα περισσότερα απο αυτά έχουν δημοπρατηθεί από οίκους του εξωτερικού αρκετές χιλιάδες δολάρια και υπάρχουν σε ιδιωτικές συλλογές.
Δείτε και άλλα 20 βυζαντινά δαχτυλίδια εδώ
Σας ενέπνευσε κάποιο απο τα παραπάνω σχέδια δαχτυλιδιών; Μήπως θα θέλατε να φτιάξετε ένα δικό σας; Δείτε εδώ κάποιον που μπορεί να σας το φτιάξει.
Μήπως κάποιο από αυτά τα σχέδια σας ενέπνευσε για να φτιάξετε ένα δικό σας; Δείτε εδώ κάποιον που μπορεί να σας το φτιάξει.
Ο σχήμα του μηνίσκου είναι συνηθισμένο στα σκουλαρίκια της βυζαντινής περιόδου.
Γενικά η μισογεμάτη σελήνη, αποτελεί ένα αγαπημένο θέμα στον βυζαντινό πολιτισμό. Στον 5ο αιώνα μ.Χ. σε νόμισμα του αυτοκράτορα Αναστασίου Ι (491-518 μ.Χ.), βρίσκουμε νόμισμα που στη μια μεριά έχει την προτομή του αυτοκράτορα και στην άλλη την ημισέληνο. Στη συνέχεια και για πολλούς αιώνες συναντούμε την ημισέληνο με πολλούς τρόπους σε απεικονίσεις στο Βυζάντιο.
Δείτε εδώ έντεκα σχέδια από σκουλαρίκια βυζαντινής τέχνης στο σχήμα του μισοφέγγαρου
Μήπως κάποιο από αυτά τα σχέδια σας ενέπνευσε για να φτιάξετε κάτι αποκλειστικά δικό σας; Δείτε εδώ κάποιον που μπορεί να σας το κατασκευάσει.
Οι παραδοσιακές φορεσιές είναι υπέροχες το γνωρίζουμε όλοι. Όμως όταν η ενδυμασία συμπληρώνεται με το απαραίτητο κόσμημα τότε πλέον οι φορεσιές γίνονται απλά εντυπωσιακές. Για σήμερα η ανάρτηση είναι αφιερωμένη στα κοσμήματα που στολίζουν τις Κερκυραϊκές φορεσιές. Τα κοσμήματα ήταν δώρα του γαμπρού προς τη νύφη και μαρτυρούσαν την οικονομική κατάσταση του ζεύγους.
Καδένες
Τα κοσμήματα της Κέρκυρας έμοιαζαν με αυτά της Λευκάδας και ιδίως μ’ αυτά της Κάτω Ιταλίας. Προτιμούνταν μακριές χρυσές καδένες που τις στερέωναν πάνω στο στήθος με καρφίτσες, απο τις οποίες κρεμόντουσαν μενταγιόν. Τα σχέδια ήταν ιταλικά αλλά τα επεξεργάζονταν επιδέξια Κερκυραίοι τεχνίτες.
Σκουλαρίκια
Τα κερκυραϊκά σκουλαρίκια είναι πολλών ειδών: τριάπιδα (τρία κρεμαστά από κρίκο σε σχήμα αχλαδιού), βεργέτες (μεγάλα κρεμαστά σκουλαρίκια), μποκολέτες (μακριά με κόκκινη πέτρα), καμπάνες (σε σχήμα καμπάνας), κλωσσαριές (στρογγυλά με μαργαριτάρια), κουμπιά (μπουμπούλια ολοστρόγγυλα), δάκρυα (σταγονοειδή), κρίκοι, τορκίνες, μασουρέτες, κουλούρες, λαουρέτες, λαουράδες κ.ά
Οι κοπέλες, από πολύ νεαρή ηλικία, φορούσαν σκουλαρίκια. Όταν γίνονταν νύφες, οι γονείς τους χάριζαν μαζί με τα άλλα και ένα ζευγάρι σκουλαρίκια.
Τα «τριάπιδα» είναι χρυσά συρματερά σκουλαρίκια της γυναικείας ενδυμασίας της Κέρκυρας. Το κόσμημα αποτελείται από μικρό δισκοειδή ρόδακα από χρυσό έλασμα με συρματερή διακόσμηση από όπου κρέμεται άνθινο συρματερό στοιχείο με κόκκινη πέτρα στο μέσον και τρία αχλαδόσχημα κεμμασίδια, ‘τα απίδια’. Το κόσμημα μοιάζει πολύ με τις μπόκολες της Λευκάδας και χαρακτηρίζονται από τη λεπτή συρματερή τεχνική τους που δίνει στο κόσμημα την αίσθηση της δαντέλας. (πηγή)
Επιστήθιος σταυρός
Στηθοβελόνες
Πολλών ειδών και σχεδίων κοσμούν το στήθος της γυναίκας
Τέλος ακόμη και τα κουμπιά των φορεσιών ήταν ασημένια με έκτυπα σχέδια
Την αμφίεση συμπλήρωναν βελόνες, καρφίτσες, πόρπες, βραχιόλια, δακτυλίδια κ.ά., δείγματα εξαιρετικής λαϊκής παραδοσιακής τέχνης.
Αν σας αρέσουν τα παραδοσιακά ελληνικά κοσμήματα μπορείτε να θαυμάσετε σύγχρονα αντίγραφα των κοσμημάτων των ελληνικών νησιών πατώντας ακριβώς εδώ
greek culture/ελληνικός πολιτισμός 