Ο πίνακας «Ανάσταση» του Ουμβέρτου Αργυρού* το 1932, λάδι σε καμβά και βρίσκεται στην Εθνική Τράπεζα. Το ιδιαίτερο ενδιαφέρον είναι, ότι αφορά μνήμες του τόπου μας, μιας και απεικονίζει ένα βράδυ Ανάστασης, αναμφίβολα σε κάποιο χωριό της Αττικής. Το μαρτυρά η χαρακτηριστική φορεσιά της Αττικής – πιθανόν μεσογείτικη – που φορούν οι γυναίκες! Αναγνωρίζουμε τα κοσμήματα στο μέτωπο («ξελίκι») και στο στήθος, το «τζάκο» τη «γρίζα», το γιορτινό μαντήλι («μπόλια»)…
Γεραλής Απόστολος-Τα αυγά της Λαμπρής, 1938Νικηφόρος Λύτρας: «Το Ωόν του Πάσχα»
Μια λεπτομερή ανάλυση του πίνακα «το Ωόν του Πάσχα» που περιλαμβάνει και την ιστορία του, μπορείτε να διαβάσετε εδώ
Η «Μεγάλη Παρασκευή» του Θεόδωρου Ράλλη αγοράστηκε στο Παρίσι το 1935 από τον παππού τού σημερινού ιδιοκτήτη και πέρασε, από χέρι σε χέρι, σε τρεις ολόκληρες γενιές. Ο τελευταίος του ιδιοκτήτης αποφάσισε να τον πουλήσει διά πλειοδοσίας με τιμή εκτίμησης 345.510 ως 575.827 ευρώ. Πρόκειται για ελαιογραφία σε καμβά που χρονολογείται από την εποχή που οι ικανότητες του Ράλλη ως ζωγράφου της καθημερινής ζωής βρίσκονταν στο απόγειό τους. Απεικονίζει μια εκκλησία κατά τη διάρκεια των προετοιμασιών για το Πάσχα με τέσσερα κορίτσια να δουλεύουν μαζί για να στολίσουν έναν Επιτάφιο με λουλούδια, ενώ δύο ιερείς συζητούν. Ο ίδιος ο καλλιτέχνης θεωρούσε το έργο τόσο σημαντικό ώστε να επιλέξει να το εκθέσει στο Σαλόνι του Παρισιού το 1893, τη χρονιά που το ολοκλήρωσε.
Θεόφιλος «Πάσχα Ελλήνων»Θεόφιλος «Πάσχα Ελλήνων»Ελληνικό Πάσχα, Ευγένιος ΣπαθάρηςΘεόφιλος,»Οι κουλούρες με τα κόκκινα αβγά, Οικογένεια του κυρίου Πάτρισον από το Σικάγο»Γαρουφαλλής Χρήστος, Πασχαλινά αυγά
Σε συνέχεια και άλλων αναρτήσεών μας με πίνακες φιλελληνικής θεματολογίας και απεικονίσεις παραδοσιακών φορεσιών, σήμερα σας δείχνουμε 25 ακόμη έργα Ελλήνων ζωγράφων που εμπνεύστηκαν απο τους ανθρώπους της ελληνικής υπαίθρου
Γρύσπος Νικήτας-Χωρική, 1914Γρύσπος Νικήτας-Πορτρέτο γέροντα με εθνική ενδυμασίαΓρύσπος Νικήτας-Ο ΠυρπολητήςΡωμανίδης Κωνσταντίνος-Ποτραίτο του Υδραίου πολιτικού Δημητρίου ΒούλγαρηΡωμανίδης Κωνσταντίνος-ΧωριατοπούλαΠαχής Χαράλαμπος-Νέα κοπέλα, Young girlΠαχής Χαράλαμπος-Πρωτομαγιά στην Κέρκυρα, π.1875-80Προσαλέντης ΠαύλοςΠροσαλέντης Παύλος-Προσωπογραφία Πιερράκου Μαυρομιχάλη, 1872Προσαλέντης Αιμίλιος, Κρητικός, 1898Μποκατσιάμπης Βικέντιος-Κοπέλα με γιορτινή φορεσιά της ΚέρκυραςΟικονόμου Ιωάννης-WOMAN ARRANGING FLOWERSΜποκατσιάμπης Βικέντιος-Αλέξιος Στριφτόμπολας (1834-1912), επιστολικό δελτάριο. Αρχές 20ου αι.Οικονόμου Ιωάννης-Προσωπογραφία του Θανάση Ραζηκότσικα, Γενικού Αρχηγού ΜεσολογγίουΛεμπέσης Πολυχρόνης-Προσωπογραφία του Χρήστου Καψάλη, 1881Λεμπέσης Πολυχρόνης-ΗπειρώτισσαΛεμπέσης Πολυχρόνης-Μικρή κουλουριώτισσα, 1892Λεμπέσης Πολυχρόνης-Ο γέρο ΣούρμποςΛεμπέσης Πολυχρόνης-Στη βρύσηΛεμπέσης Πολυχρόνης-Κοπέλα με ανέμη, Girl with Distaff and SpindleΛεμπέσης Πολυχρόνης-Νέα με τοπική φορεσιάΛεμπέσης Πολυχρόνης-Βοσκόπουλο παίζει φλογέραΛεμπέσης Πολυχρόνης-Στη σκάφη, 1886Λεμπέσης Πολυχρόνης-Ο βοσκός, 1888
Δείτε και άλλους πίνακες με ελληνικές φορεσιές στα αρθρα μας
Οι Κυκλάδες αποτελούσαν ένα χώρο όπου οι επιρροές απο την ενετοκρατία αναμίχθηκαν με την ντόπια ελληνική κουλτούρα δημιουργώντας ένα ιδιαίτερο πολυτελές στυλ το οποίο αντανακλάται και στα κοσμήματα που έχουν διασωθεί απο τον 16ο-18ο αιώνα.
Χαρείτε τα!
Τμήμα χρυσού περιδεραίου, από τη Σίφνο, με συρματερό διάκοσμο και ενδιάμεσα μαργαριτάρια. Οι χάντρες ξεφεύγουν τόσο από το αμφικωνικό σχήμα των κρητικών παραδειγμάτων, όσο και από το σφαιρικό σχήμα των δωδεκανησιακών παραλλαγών. Μορφολογικά μοιάζουν περισσότερο με τα γνωστά μποτονάκια της Κρήτης, που ονομάζονταν έτσι γιατί στην αρχή τα χρησιμοποιούσαν ως κουμπιά στα μανίκια τους. (ΓΕ 2106) Μουσειο ΜπενακηΖευγάρι χρυσά σκουλαρίκια που το καθένα σχηματίζει μια κατακόρυφη σειρά από στοιχεία: ένα φιόγκο, ένα πουλί με ανοιχτά φτερά, ένα κωδωνόσχημο στοιχείο, και ένα σταυρό Μάλτας, από τον οποίο κρέμονται μαργαριτάρια. Τα σκουλαρίκια αυτά, που θα έφταναν ώς τους ώμους, όπως τα βυζαντινά περπενδούλια, πρέπει να συνοδεύονταν από ένα επιμετώπιο διάδημα. (ΓΕ 7666) Μουσείο ΜπενακηΚυκλαδίτικο δαχτυλίδι απο την έκθεση Vanity 2016 του Αρχ Μουσείου Μυκόνου πηγηΜενταγιον απο την έκθεση Vanity 2016 του Αρχ Μουσείου Μυκόνου πηγηΧρυσά σκουλαρίκια με χωνοειδή στοιχεία και μαργαριτάρια. Από τα νησιά του Αιγαίου, 19ος αι. (ΓΕ 7266), Μουσείο ΜπενάκηΣτο κέντρο κρεμαστά λαιμού απο τη Σίφνο, τριγύρω αλυσίδες απο την Πάτμο Μουσείο Μπενάκη
Μυκονιάτικα σκουλαρίκια απο την έκθεση Vanity του Αρχ. Μουσείου Μυκόνου που έγινε το 2016, σχέδιο 18ου αι. Νεώτερη αναπαραγωγή, 1970. Πηγή: Εφορεία Αρχαιοτήτων Κυκλάδων. πηγη
Μας αρέσει η ζωγραφική που εμπνέεται απο θέματα της ελληνικής υπαίθρου, το έχετε καταλάβει προφανώς, όπως επίσης και η ελληνική φορεσιά. Για τους φίλους που μοιράζονται την αγάπη μας εδώ έχουμε συγκεντρώσει 32 πίνακες με φιλελληνική θεματολογία απο Έλληνες ζωγράφους του 19ου και των αρχών του 20ου αιώνα.
Βέγιας Διονύσιος-Χορός στην ΚέρκυραΧατζημιχάλη Αγγελική-ΑυτοπροσωπογραφίαΠανώριος Κωνσταντίνος-Χωριατοπούλα με πανέρι, π. 1885-1890Γιαβόπουλος Όθων-A native beggar of Cyprus, 1931Δούκας Ιωάννης-Προσωπογραφία του Σταύρου Α. ΤουρνικιώτηΜαργαρίτης Φίλιππος-Ο καπετάν-Γκούρας, μετά το 1843Μαργαρίτης Φίλιππος-Ο οπλαρχηγός ΓκούραςΚαλλούδης Αλέξανδρος-Δημ. ΚαλλιφρονάςΜπισκίνης Δημήτριος-Γυναίκα με Ρόκα, 1919Δούκας Ιωάννης-Πορτραίτο του Θεοδωράκη ΓρίβαΒαρουχάς Αριστείδης-ΚερκυραίαΒαρουχάς Αριστείδης-Προσωπογραφία παρασημοφορημένου άνδρα, 1878-82Προσαλέντη Ελένη-Μαυρομιχάλης Κωνσταντίνος, 1899Προσαλέντη Ελένη-Προσωπογραφία του Κωνσταντίνου Μουρούζη, 1904Παπανικολάου Σπυρίδων-Σκηνή απο την Ελληνική επανάσταση, 1944Πιτζαμάνος Γεράσιμος (Αργοστόλι 1787 – Κέρκυρα 1825)-Προσωπογραφία κυρίας με ψάρι στη γυάλαΠροσαλέντης Σπυρίδων-Portrait of Kalidona TricoupisΠροσαλέντης Σπυρίδων-Portrait of Themistoclis TricoupisΠροσαλέντης Σπυρίδων-ΚαπετάνισσαΠροσαλέντης Σπυρίδων-Ιωάννης ΔιοβουνιώτηςΠροσαλέντης Σπυρίδων-Προσωπογραφία του Κυριακούλη Μαυρομιχάλη, 1886Προσαλέντης Σπυρίδων-Προσωπογραφία του Ηλία Μαυρομιχάλη, 1887Προσαλέντης Σπυρίδων-Προσωπογραφία του Νικολάου Στουρνάρη, 1884Φλωρά-Καραβία Θάλεια 01Παχής Χαράλαμπος-Κερκυραία κόρη, π. 1873-1878Χρηστοφής Αλέξανδρος-By the windowΧρηστοφής Αλέξανδρος-Το γνέσιμοΚριεζής Ανδρέας-Υδραία αρχόντισσα, 1847Κριεζής Ανδρέας-Ψαριανός καπετάνιος, π. 1850-1853Ρίζος Ιάκωβος-Οι μητέρες συμμαζεύουν τα παιδιά τους, πριν από το 1897Ρίζος Ιάκωβος-Οι χωρικοί ρωτούν για τον ασθενή, πριν από το 1897Ρίζος Ιάκωβος-Ο Χρήστος παλεύει με τη λύκαινα, πριν από το 1897
Δείτε και άλλους πίνακες με ελληνικές φορεσιές στα άρθρα μας
Πολλές φορές η προσωπικότητα και η θέση μιας γυναίκας μπορεί να επηρεάσει πολύ την κοινωνία. Ας πάρουμε για παράδειγμα την επιρροή που ασκεί σήμερα η βασίλισσα Ελισάβετ και η βασιλική οικογένεια στην Αγγλία, για να μην αναφέρουμε την περίπτωση της πριγκίπισσας Νταϊάνα. Σήμερα λοιπόν σκέφτηκα να σας αναρτήσω κάποια στοιχεία για μια προσωπικότητα που επηρέασε ιδιαίτερα την πρώιμη Ελληνική κοινωνία, την πρώτη βασίλισσα της Ελλάδας, την Αμαλία, σύζυγο του Όθωνα.
Πριν απο κάμποσο καιρό πήγα σε ένα σπίτι για να μου δείξουν φορεσιές της προγιαγιάς και πάνω στο τραπέζι βλέπω σε μια παλιά κορνίζα την παρακάτω εικόνα «φωτογραφία» σε ασπρόμαυρη εκδοχή.
E. W. Rietschel – Fr. Hanfstaengl, Η βασίλισσα Αμαλία στον κήπο της, γύρω στο 1855
«Ποιά είναι η γυναίκα στην κορνίζα;» ρωτώ την κυρία που με ξεναγούσε στην οικογενειακή συλλογή.
«Α!» μου απαντά » Είναι η προγιαγιά μας που μας κληροδότησε τα ρούχα! Βρήκαμε τη φωτογραφία της στο σεντούκι με τα πράγματα.»
Γέλασα με την καρδιά μου. «Κυρία,» της λέω «Αυτή δεν είναι η προγιαγιά σας. Είναι η βασίλισσα Αμαλία.»
Η κυρία έπεσε απο τα σύννεφα! Μια εικόνα της Βασίλισσας Αμαλίας στα οικογενειακά τους κειμήλια;
Η βασιλισσα Αμαλια: πίνακας του Νικηφόρου Λύτρα
Ηλίου φαεινότερον οτι η βασίλισσα Αμαλία επηρέασε βαθιά τις γυναίκες των οικονομικά ανώτερων τάξεων της ελληνικής επαρχιακής κοινωνίας.
Η Αμαλία, πριγκίπισσα του Όλντενμπουργκ, η μεγαλύτερη κόρη του Αυγούστου, Μέγα Δούκα του Όλντενμπουργκ και γεννημένη στις 21 Δεκεμβρίου 1818, έφτασε στην Ελλάδα στις 2 Φεβρουαρίου του 1837. Είχε προηγηθεί ο γάμος της με τον Όθωνα, ο οποίος είχε ήδη τρία χρόνια βασιλιάς της Ελλάδας, το 1836, όταν ήταν σε ηλικία 17 ετών.
H βασίλισσα Αμαλία σε πορτρέτο ζωγραφισμένο από τον Stieler, κατά τη στιγμή του γάμου της με τον Όθωνα 22 Νοεμβρίου του 1836 – που πραγματοποιήθηκε στο Oldenburg – της Βαυαρίας για λογαριασμό του βασιλιά Λουδοβίκου
Η Αμαλία ανήκε στο προτεσταντικό δόγμα ενώ ο Όθωνας ήταν καθολικός.
Χατζηγιαννόπουλος Σπυρίδων- Η Βασίλισσα Αμαλία, 1855
Με τον ερχομό της στην Ελλάδα, η βασίλισσα εγκαταστάθηκε στην οικία του Αφθονίδη προ του κήπου Κλαυθμώνος που γρήγορα είχε διασκευαστεί σε πρώτο ανάκτορο. Στις 10 Φεβρουαρίου του 1837 δέχθηκε για πρώτη φορά την αθηναϊκή κοινωνία με διερμηνέα τον Αλέξανδρο Ραγκαβή. Στις 25 Μαρτίου του 1837 έγινε η επίσημη υποδοχή της από τον ελληνικό λαό με αποθεωτικές εκδηλώσεις, όταν εμφανίσθηκε δημόσια στο πλευρό του Βασιλιά και η ημερομηνία αυτή χαρακτηρίστηκε ως εθνική επέτειος απο το βασιλιά την επόμενη χρονιά, μιας και συσχετιζόταν με την έναρξη της ελληνικής επανάστασης.
Χρωμολιθογραφια της Αμαλίας και του Όθωνα να κάνουν βόλτα με τη συνοδεια τους απο τη συλλογή του ΠΛΙ
Η άφιξη της Αμαλίας στην Ελλάδα προκάλεσε μεγάλη αίσθηση, καθώς και περιέργεια μεταξύ των ανθρώπων. Ο ελληνικός λαός γοητεύτηκε από αυτήν. Με την ομορφιά, τη γοητεία και την ισχυρή προσωπικότητά της, εισήγαγε στην Ελλάδα την έννοια της μόδας και εκπροσωπούσε το πνεύμα προόδου συνδέοντας την Ελλάδα με την ευρωπαϊκή οπτική.
Οι γυναίκες που ανήκαν σε ανώτερη κοινωνικά βαθμίδα, γυναίκες εμπόρων, γιατρών, πολιτικών κλπ ανώτερων επαγγελμάτων, ήταν αναμενόμενο να αποκτήσουν ως πρότυπό τους τη Βασίλισσα προκειμένου να ξεχωρίζουν απο τις κατώτερες βαθμίδες των γυναικών των αγροτών και των κτηνοτρόφων. Σε αυτό το πλαίσιο οι κυρίες της εποχής υιοθέτησαν αμέσως και την ενδυμασία της βασιλικής αυλής τη φορεσιά της Αμαλίας που διαδόθηκε σε όλα τα Βαλκάνια, όπου υπήρχε ελληνισμός, και έγινε εθνική στολή. Αν σκεφτούμε οτι η βασίλισσα πρωτοεμφανίστηκε με τη συγκεκριμένη στολή «Αμαλίας» στις 16 Φεβρουαριου 1837, του ίδιου μήνα που έφτασε στην Ελλάδα, αυτό σημαίνει οτι η φορεσιά της Βασίλισσας και της κουστωδίας της είχαν προαποφασιστεί και δημιουργηθεί στην Ευρώπη, πριν την άφιξή της.
Η βασίλισσα Αμαλία εργάστηκε για την κοινωνική βελτίωση και την ομορφιά της Αθήνας. Δική της ιδέα ήταν να δημιουργηθούν κήποι στην Αθήνα, κατά τα ευρωπαϊκά πρότυπα. Ο Εθνικός Κήπος τέθηκε σε λειτουργία το 1836 και αναπτύχθηκε τα επόμενα 25 χρόνια. Ιδρύθηκε επίσης το Αμαλιείο Ορφανοτροφείο και το Ναυτικό Απομαχικό Ταμείο, αλλά και σχολεία σε όλη την ελληνική επικράτεια. Οι προσπάθειες της Αμαλίας εκτιμήθηκαν σε μεγάλο βαθμό στην Ελλάδα, και πήραν τιμητικά το όνομά της η πόλη Αμαλιάδα και το χωριό Αμαλιάπολη.
Όσον αφορά την προσωπικότητα και τη φυσική εμφάνισή της, η Αμαλία χαρακτηριζόταν γενικά ως όμορφη. Ήταν επίσης εξαιρετικά ζωντανή και τολμηρή στην ιππασία. Της άρεσε να οδηγεί φορώντας το φόρεμα της Αμαλίας και επισκέφθηκε όλη την Ελλάδα με άλογο μέχρι το τελευταίο χωριό.
Όταν αναμίχτηκε με τα πολιτικά, έγινε στόχος σκληρών επιθέσεων και κριτικών. Η εικόνα της υπέστη περαιτέρω πλήγμα όταν αδυνατούσε να παράσχει έναν κληρονόμο στον Όθωνα και επέλεξε να παραμείνει Προτεστάντις σε μια σχεδόν εξολοκλήρου ορθόδοξη χώρα. Έγινε επίσης στόχος μιας προσπάθειας δολοφονίας. Ο πιθανός δολοφόνος ήταν μαθητής. Καταδικάστηκε σε θάνατο, αλλά η παρέμβαση της Αμαλίας του χάρισε την ζωή.
Ενώ το βασιλικό ζευγάρι ήταν σε περιοδεία στην Πελοπόννησο το 1862, πραγματοποιήθηκε εξέγερση στην Αθήνα. Ο βασιλιάς Όθωνας κλήθηκε να μην αντισταθεί στην εξέγερση και η βασιλεία του έληξε. Αυτός και η Αμαλία έφυγαν από την Ελλάδα με μια βρετανική ναυαρχίδα. Έφτασαν στη Βαυαρία όπου και πέρασαν τα υπόλοιπα χρόνια τους ως εξόριστοι.
Η Βασίλισσα Αμαλία έφυγε από τη ζωή στη Βαμβέργη το 1875 και ενταφιάστηκε στο Μόναχο, δίπλα στο Βασιλιά Όθωνα.
Για κάποιον που αγαπά τον λαϊκό πολιτισμό και τις παραδοσιακές φορεσιές και χορούς μια επίσκεψη στο Εθνολογικό Λαογραφικό Μουσείο Μακεδονίας Θράκης είναι επιβεβλημένη! Το Μουσείο ιδρύθηκε το 1970 και στεγάζεται στο διατηρητέο κτίριο του 20ού αιώνα, γνωστό ως «Villa Modiano», κατοικία του τραπεζίτη Yiako Modiano και της οικογενείας του. Η βίλα ήταν επίσης γνωστή ως κατοικία του «Παλιού Κυβερνήτη» επειδή φιλοξενούσε κάθε χρόνο τον διοικητή της Μακεδονίας και αργότερα τον Υπουργό της Βορείου Ελλάδος.
Φορεσια απο το Σουφλί Έβρου
Αν και η αυλή του είναι υπέροχη για να πιει κάποιος καφέ μια ηλιολουστη μέρα, ( 2500 τετραγωνικά μέτρα, σχεδόν το μισό της αρχικής περιουσίας του Μοντιάνο) εμείς θα σταθούμε στο εσωτερικό του Μουσείου που ήταν πολύ ενδιαφέρον και αξίζει τον κόπο να επισκεφτείτε ιδίως αν έχετε παιδιά, και θα θέλατε να τα ξεναγήσετε τον τρόπο ζωής των παλιότερων γενεών, καθως το Μουσειο περιλαμβάνει πολλές αλληλεπιδραστικές δράσεις
Φορεσια Πυλαια Θεσσαλονικης και πλάτη Δρυμός Θεσσαλονικης
Στο εσωτερικό του μουσείου φιλοξενούνται συλλογές σχετικές με τις ανθρώπινες δραστηριότητες (γεωργία, κτηνοτροφία κ.α.) και τεχνικές επεξεργασίας (υφανση, ράψιμο, κέντημα, ξυλογλυπτική, μεταλλοτεχνία, κεραμικά) για την κάλυψη των βασικών αναγκών της κοινότητας για τρόφιμα, στέγη, ένδυση καθώς και για την κοινωνική οργάνωση και την πνευματική ζωή των ανθρώπων που ζούσαν στο Βόρειο Ελλαδικό χώρο.
Οι συλλογές αποτελούνται από αντικείμενα που προέρχονται από την προ-βιομηχανική εποχή, κυρίως από τις περιοχές της Μακεδονίας και της Θράκης.
Φορεσια Πομάκας απο τη Σμίνθη Νομού Ξάνθης
Αντιπροσωπεύουν τον τρόπο ζωής των ανθρώπων μέχρι τα μέσα του 20ου αιώνα τόσο στην ύπαιθρο, όσο και στην πόλη. Όσον αφορά την ποσότητα και την ποικιλία τους, πρόκειται για μία από τις πλουσιότερες συλλογές του είδους σε όλη την Ελλάδα.
Σε αυτή την ανάρτηση θα δούμε κάποιες απο τις 55 φορεσιές της μόνιμης συλλογής του Μουσείου και θα επανέλθουμε σε άλλη ανάρτησή μας με κοσμήματα και κεφαλόδεσμους.
Μια έκθεση παραδοσιακών φορεσιών του Μουσείου Μπενάκη υπο την αιγίδα της Βασίλισσας Φρειδερίκης, αποτέλεσε την αφορμή για αυτό το βιβλίο που κυκλοφόρησε στα 1959-1960 και αναφέρεται γενικά στην ελληνική παραδοσιακή φορεσιά, την τέχνη των ραφτάδων, και σε αρκετές συναφείς παραδοσιακές τέχνες όπως η μεταλλουργία, η δημιουργία δαντέλας, το σκάλισμα σε ξύλο, η αγγειοπλαστική και το κέντημα.
Ο Περικλής Χέλμης ήταν ζωγράφος που εργάστηκε στην Αθήνα του 19ου αιώνα. Παρακολούθησε μαθήματα στο Σχολείο των Τεχνών. Ασχολήθηκε με προσωπογραφίες και ιστορικά θέματα εμπνευσμένα από την Ελληνική Επανάσταση. Το 1862 του ανατέθηκε η δημιουργία μεγάλης ιστορικής σύνθεσης για τη Βιβλιοθήκη της Σέρβικης Βουλής. Μολονότι δεν είναι το όνομά του ιδιαίτερα γνωστό στους νεοέλληνες αξίζει να ρίξουμε μια ματιά στο έργο του, μιας και αποτύπωσε σε αυτό τις φορεσιές των σύγχρονών του ανθρώπων, κυρίως της αστικής τάξης αλλά και χωρικούς.
ΑθηναίαΣτολή ΑμαλίαςΗπειρώτισσα από την ΠάργαΠροσωπογραφία φουστανελά, 1848ΧιώτηςΚοπέλα με τοπική ενδυμασία (Μεγαρα)
Η αγάπη μας για την ελληνική παράδοση και τη διάσωση των παραδοσιακών επαγγελμάτων φέρνει στο δρόμο μας φίλους από όλη την Ελλάδα με κοινό όραμα και στόχους. Ανάμεσά τους, ένα νέο ζευγάρι που ασχολείται επαγγελματικά με την κατασκευή παραδοσιακών ενδυμασιών αλλά και με την υφαντική. Στο εργαστήριο «Υφάδι» του Γιάννη Αυγερόπουλου και της Μάγδας Τσιρώνη στη Λαμία το μάτι πέφτει στους διαφόρων ειδών αργαλειούς που δεσπόζουν στο χώρο. Μικροί, μεγάλοι, για διαφόρων ειδών υφαντά, όλοι τους έχουν πάνω ένα πανί και αυτό μας κινεί το ενδιαφέρον να μάθουμε περισσότερα για την υφαντική και την ασχολία αυτή που για τη Μάγδα, μια νέα γυναίκα και μητέρα δύο παιδιών, έγινε κύριο επάγγελμα.
Η Μάδα Τσιρώνη σε έναν απο τους πολλούς αργαλειούς της υφαίνοντας Καβακλιώτικα
Πώς αποφάσισες να ασχοληθείς με την υφαντική;
Η ιδέα της ενασχόλησής μου με την υφαντική γεννήθηκε όταν αποφασίσαμε με τον σύζυγό μου να ασχοληθούμε επαγγελματικά με κάτι που αγαπάμε πολύ, που είμαστε στενά συνδεδεμένοι και που υπηρετούμε από τα παιδικά μας χρόνια. Δεν είναι άλλο από την ελληνική μας παράδοση και κατ’ επέκταση με την κατασκευή παραδοσιακών φορεσιών. Με σκοπό, λοιπόν, την κατασκευή φορεσιών-αντίγραφα που να μην απέχουν (όσο γίνεται) από τα αυθεντικά τόσο στην όψη όσο και στον τρόπο που κατασκευάζονταν, έκρινα ότι η υφαντική θα ενισχύσει την προσπάθειά μας αυτή κατά ένα μεγάλο ποσοστό , όπως κι έγινε. Ο συνδυασμός της αγάπης για την παράδοση με την έμφυτη ανάγκη για δημιουργία με οδήγησαν στο να μάθω σε βάθος την τέχνη της υφαντικής. Πλέον δε φαντάζομαι τη ζωή μου χωρίς τους αργαλειούς μου.
Με την υφαντική ασχολούμαι από το 2013, την ίδια χρονιά που λειτούργησε και το εργαστήριό μας. Θυμάμαι έντονα πόσο πολύ χάρηκα όταν εντελώς τυχαία βρέθηκε στο δρόμο μου η δασκάλα μου, η Ελένη Ξενάκη, η οποία με μύησε στο δρόμο της υφαντικής και μου μετέφερε απλόχερα τις γνώσεις της μένοντας στο πλευρό μου με υπομονή και θέληση προκειμένου να με βοηθήσει να ανταποκριθώ στο νέο μας ξεκίνημα και να υλοποιήσω τα σχέδια μου. Πολλές φορές που με έβλεπε προβληματισμένη κ αγχωμένη μου έλεγε χαρακτηριστικά «Θα σου μάθω την τέχνη και από μένα θα φύγεις επαγγελματίας».
Έπειτα, λοιπόν, από πολλές ώρες μαθημάτων, δουλεύοντας πάνω στον αργαλειό ατελείωτες ώρες με μεγάλη πειθαρχία, υπομονή κι επιμονή φτάσαμε στο επιθυμητό αποτέλεσμα. Βέβαια, καλό θα ήταν να αναφέρω πως η υφαντική τέχνη είναι ένα επάγγελμα που εξελίσσεται και θεωρώ πως όσα μαθήματα και να παρακολουθήσει κανείς δεν θα καταφέρει να καλύψει όλο το φάσμα της. Όσο περισσότερο δουλεύω και ανακαλύπτω νέα πράγματα, τόσο πιο έντονα νιώθω ότι ξεκινώ από το μηδέν. Πάλι θα αναφερθώ στη δασκάλα μου, η οποία συχνά μου ανέφερε, ότι υφαίνει 40 χρόνια κι ακόμη ανακαλύπτει καινούργιες τεχνικές και τρόπους ύφανσης, βελονιές κλπ.
Παιδική κουρτίνα απο βαμβάκι φτιαγμένη στους παραδοσιακούς αργαλειούς
Η μάθηση δεν τελειώνει ποτέ αλλά το βασικό συστατικό της επιτυχίας είναι η επιμονή και η αγάπη για το αντικείμενο. Πώς νιώθεις όταν υφαίνεις στον αργαλειό;
Η αλήθεια είναι πως δε μπορώ να περιγράψω με λόγια αυτό που νιώθω όταν υφαίνω. Στην αρχή ξεκινώ πάντα με μεγάλη όρεξη κι ενθουσιασμό για μια νέα δημιουργία αλλά και με συγκρατημένη χαρά προκειμένου να επιτύχω το αποτέλεσμα που αρχικά έχω σχεδιάσει.
Οι αργαλειοί είναι κομμάτι της καθημερινότητάς μου και ομολογώ πως όταν χρειάζεται να ασχοληθώ με κάποιον άλλον τομέα της επιχείρησης και δεν υφαίνω, αισθάνομαι πως κάτι δεν πήγε καλά. Λείπουν και σε μένα, αλλά και στον σύζυγό μου που έχει συνηθίσει να δουλεύει με το ρυθμικό χτύπημα του αργαλειού μου. Οι αργαλειοί είναι συνδεδεμένοι πλέον με εμάς. Γενικώς η υφαντική με βοήθησε να γνωρίσω καλύτερα τον εαυτό μου, τα όριά μου, τα οποία πολλές φορές έχω ξεπεράσει, με αποτέλεσμα να ανακαλύψω νέα μονοπάτια και μυστικά της δημιουργίας.
Μάγδα, τι υφαίνεις κυρίως;
Η πρώτη μου σκέψη όταν αποφάσισα να μάθω την τέχνη ήταν να καταφέρω να δημιουργώ τα υφάσματα και κατ’ επέκταση τα κεντήματα των παραδοσιακών φορεσιών για τις ανάγκες του βεστιαρίου μας και των πελατών μας εν γένει. Παρόλα αυτά έχω υφάνει από μπομπονιέρες και λαδόπανα, νυφικές πετσέτες, κουρτίνες, ριχτάρια, διακοσμητικά μαξιλάρια, εσάρπες και γενικότερα ότι μας ζητηθεί. Είμαστε αρκετά ευέλικτοι ως προς αυτό το θέμα, καθώς έχουμε πέντε διαφορετικά στημόνια προκειμένου να καλύπτονται οι ανάγκες της επιχείρησης και των πελατών μας.
Υπάρχουν διαφορετικοί αργαλειοί για διαφορετικές ποιότητες υφασμάτων ή όλα γίνονται στον ίδιο αργαλειό;
Υπάρχουν διαφορετικοί αργαλειοί, αλλά κυρίως τη διαφορά τη συναντά κανείς στον τρόπο που «αρματώνεται» ένας αργαλειός προκειμένου να υφάνει. Συγκεκριμένα πρέπει να γνωρίζουμε από πριν τι θέλουμε να υφάνουμε κυρίως κι έπειτα να επιλέξουμε για παράδειγμα την πυκνότητα του υφάσματος, το φάρδος του, το μίτωμα που θα κάνουμε, τι στημόνι θα επιλέξουμε κλπ. Τίποτα δε συμβαίνει τυχαία.
Χειροποιητα χαλια
Στο εργαστήριο μας έχουμε «αρματώσει» τέσσερις αργαλειούς με διαφορετικό στήσιμο στον καθένα, δηλαδή διαφορετικό μίτωμα, διαφορετικά χτένια, διαφορετικά χρώματα και πάχη στημονιών διότι ο καθένας προορίζεται για διαφορετική χρήση. Ο τελευταίος αργαλειός που στήσαμε πρόσφατα προορίζεται για χαλιά, διακοσμητικά υφαντά, και γενικώς οτιδήποτε απαιτεί πιο χοντρό και με μεγάλη αντοχή στημόνι.
Γίνεται αντιληπτή η διαφορά ενός χειροποίητου υφαντού από τα τυποποιημένα και τι πρέπει να προσέχουμε στην ποιότητα των υφασμάτων;
Κατά τη γνώμη μου δεν έχει καμία σχέση το ένα με το άλλο. Φυσικά και είναι αντιληπτή η διαφορά ενός χειροποίητου υφαντού από ένα ύφασμα του εμπορίου, όπως και κάθε χειροτεχνήματος άλλωστε, κι έγκειται κυρίως στην υφή και στην εφαρμογή του. Πιο εύκολα πείθεται κανείς όταν πιάσει στα χέρια του ταυτόχρονα και τα δυο προϊόντα. Το χειροποίητο είναι πιο απαλό, πιο αφράτο που λέμε και με το πέρασμα του χρόνου νιώθω ότι βελτιώνεται κι άλλο.
Βαμβακερές πετσέτες με κεντημένες μπορντούρες σε έναν από τους αργαλειούς του εργαστηρίου
Σε ό,τι αφορά στην επιλογή της σωστής ποιότητας των υφασμάτων το πιο σημαντικό κριτήριο είναι να εξυπηρετούνται οι ανάγκες για τις οποίες προορίζονται και να είναι ανθεκτικά στο πέρασμα του χρόνου. Αν πρόκειται για υφαντά ρουχισμού ή ειδών σπιτιού θα πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή προκειμένου να μην χρησιμοποιηθούν υλικά επιβαρυντικά για τον άνθρωπο και κατ’ επέκταση για το περιβάλλον.
Ποια χαρακτηριστικά πρέπει να έχει ένας άνθρωπος για να ασχοληθεί με την υφαντική;
Το κυριότερο χαρακτηριστικό που πρέπει να έχει μια υφάντρα είναι η επιδεξιότητα, διότι η συγκεκριμένη τέχνη εξαρτάται εξ ολοκλήρου από τις ικανότητες της . Είναι μια τέχνη δύσκολη και χρονοβόρα. Όταν μια υφάντρα δημιουργεί στον αργαλειό κατά κάποιο τρόπο μετατρέπει τα συναισθήματά της σε μοναδικά χειροποίητα υφαντά, έχοντας συνοδοιπόρο το μεράκι και την αγάπη της για την τέχνη. Αυτό απαιτεί πειθαρχία, υπομονή, επιμονή όπως επίσης ευρηματικότητα κι έμπνευση έτσι ώστε το κάθε υφαντό να έχει άρτιο αποτέλεσμα, να έλκει τα βλέμματα και να εντυπωσιάζει.
Ποιές είναι οι δικές σου φιλοδοξίες όσον αφορά την υφαντική;
Μεγάλη μου επιθυμία είναι να καταφέρω να βάλω ένα λιθαράκι προκειμένου εξελιχθεί κι άλλο η τέχνη αυτή. Θα μου δώσει μεγάλη χαρά και ικανοποίηση αν τα υφαντά μου μετά από κάποια χρόνια αποτελέσουν μια νέα πρόταση στο χώρο μας μεταδίδοντας ταυτόχρονα στις επόμενες γενιές τον πολιτιστικό θησαυρό της ελληνικής μας κληρονομιάς, δίχως αλλοιώσεις παρά μόνο έτσι όπως μας την παρέδωσαν οι πρόγονοί μας. Είναι καθήκον όλων μας η συνέχεια και διαφύλαξη των παραδοσιακών αξιών και ιδανικών του λαού μας. Κοντολογίς να μεταδοθεί η παράδοση και η πολιτιστική μας κληρονομιά μέσα από τα υφαντά μου.
Υπάρχει ζήτηση στα ελληνικά υφαντά; Είναι η υφαντική ένας τομέας εργασίας που μπορεί να δώσει διέξοδο στην ανάγκη των σύγχρονων Νεοελλήνων για εργασία; Τι προοπτικές έχει ο χώρος;
Η ζήτηση στα ελληνικά υφαντά θα έλεγα πως έχει αύξουσα πορεία. Έχει σημειωθεί μεγάλο ενδιαφέρον προς τα παραδοσιακά υφαντά όχι μόνο από το ελληνικό κοινό αλλά κι από τους ξένους. Επίσης έχει ξεκινήσει η παραγωγή χειροποίητων υφαντών με σχέδια και γεωμετρικά μοτίβα εμπνευσμένα από την παράδοσή μας και προσαρμοσμένα στις τάσεις της τρέχουσας εποχής. Αυτή την τακτική ακολουθεί και το εργαστήρι μας κατά καιρούς και δε σας κρύβω πως ξεκίνησε έπειτα από την παρότρυνση των πελατών μας.
Σε ό,τι αφορά την υφαντική ως επάγγελμα με προοπτικές θα έλεγα πως ζούμε σε μια εποχή που το επάγγελμα αυτό γνωρίζει άνθιση. Καθοριστικοί παράγοντες γι’ αυτό είναι η έντονη ζήτηση των υφαντών γενικά στην αγορά και οι τάσεις της μόδας. Βιώνουμε μια άνθηση των παραδοσιακών επαγγελμάτων και γενικότερα υπάρχει μια έντονη επιθυμία και ροπή προς την παράδοση. Θα έλεγα πως είναι ευκαιρία να ασχοληθεί κανείς με την υφαντική και ό,τι επαφίεται με την παράδοση και τον πολιτισμό μας.
Η φορεσιά της Πάτμου έχει ως μεγαλύτερη πολυτέλεια τα βαρύτιμα κοσμήματα που υποδηλώνουν και την οικονομική ευμάρεια του νησιού που εθεωρείτο ένα από τα πλουσιότερα του Αιγαίου.
Απο την εφημερίδα «Ροδιακή» και το βιβλίο της Αθηνάς Ταρσούλη «Δωδεκάνησα» (εκδ. «Αλφα»-Σκαζίκης Ι.Μ. (εν Αθήναις), 1950) αντλούμε πληροφορίες για τα κοσμήματα της φορεσιάς και σας τις παραθέτουμε για να μάθουμε όλοι περισσότερα για τον πολιτισμό αυτού του μοναδικού νησιού του Νοτίου Αιγαίου.
«Σε αρχαιότερες εποχές ανάλογα με την υλική ευπορία της νύφης, τη φορεσιά αποτελούσαν χρυσοΰφαντα και χρυσόπαστα βαρύτιμα πολύχρωμα υφάσματα της Ευρώπης.
Ο κεφαλόδεσμος της ή το λεγόμενο πόσι, στολιζόταν γύρω-γύρω με χρυσοσμαλτομένα κουδουνάκια (καμπάνες), χρυσά σκουλαρίκια εκρέμονταν από τ’ αυτιά της, βραχιόλια με πόρκες και άλλα κοσμήματα εστόλιζαν τα χέρια της, στο λαιμό και στο στήθος της φορούσε χρυσό περιδέραιο, αρμαθούς από μαργαριτοφόρα πλέγματα απ’ όπου εκρέμονταν διάφορα παλιά χρυσά νομίσματα ντούμπλες ή ισπανικά και πορτογαλικά τάληρα ή βενέτικα μεγάλα φλωριά (αμυγδαλάτα) και άλλα διάφορα χρυσά πλέγματα σε πολλές σειρές που εσκέπαζαν τα στέρνα της.»
Xρυσό περιδέραιο με σμάλτα και μαργαριτάρια. Στο εξαρτημένο εγκόλπιο, σύνθεση με δύο παγώνια γύρω από έναν κεντρικό τροχό με το χριστόγραμμα. Δωδεκάνησα, 17ος-18ος αι. Mήκος 0,52 μ. Ύψος εγκολπίου 0,12 μ. Aποκτήθηκε με τη συνδρομή της Eλένης Παρασκευά (ΓΕ 32943) Μουσείο ΜπενάκηΧρυσό σκουλαρίκι με σμάλτο και μαργαριτάρια. Από την Πάτμο, 18ος αι. Μήκ. 0,047 μ. (ΕΑ 806)Μουσείο Μπενάκη
«Αυτά τα πλέγματα ή κοσμήματα ήταν η λεγόμενη σκάλα από σειρά μαργαριτάρια που είχαν στη μέση χρυσό σφαιρικό χρυσαφικό το μονόκουκο. Ύστερα τα μονόκουκα συχαντρίκια, περιδέραιο με ψαθωτό πλέγμα, ο σκόλοπας, σειρά μαργαριτάρια με μια χρυσή σφαίρα στη μέση κρεμασμένη τη λεγόμενη μήλον.»
Χρυσό περιδέραιο με είκοσι δύο διάτρητα ρομβοειδή στοιχεία, τονισμένα με περίκλειστο σμάλτο, από το οποίο εξαρτάται εγκόλπιο με μικρογραφικές παραστάσεις της Παναγίας στη μία πλευρά και της αγίας Αικατερίνης στην άλλη. Πάτμος, μέσα 18ου αι. Μήκος 0,33 μ. (ΕΑ 601)Μουσείο ΜπενάκηBαρύτιμο χρυσό εγκόλπιο σε σχήμα καραβέλας, διακοσμημένο με πολύχρωμα σμάλτα και μαργαριτάρια. Πάτμος, 17ος αι. Ύψος 0,14 μ. Δωρεά Eλένης Σταθάτου (ΓΕ 7669)Μουσείο Μπενάκη
«Ακόμη το χρυσό αλυσίδι ή ο στρεπτός, ο κάβουρας γεμάτος μαργαριτάρια και πολύτιμα πετράδια, οι καμπάνες, τα αλυσίδια, το λουλούδι, ή άλυσος η χρυσή με τα επτά εγκόλπια και το δικέφαλο αετό ανάμεσα τους κι άλλη μια πιο κάτω το μαλαματένιο καράβι, το μαλαματένιο ψαράκι, η άλυσος η μηλάτη, τα αλυσίδια, τα φουσκάτα, τα φουσκοκάμπανα.
Της έραβαν ακόμη στην κορφή του καπέλου δικέφαλους αετούς όπως και μ’ αυτούς ήταν στολισμένα τα πασουμάκια της που συμπλήρωναν τα χρυσοκέντητα φορέματα, ενώ στα δάκτυλα της έλαμπαν πολύτιμες πέτρες καλούμενες «κουρούνδια», δηλαδή διάφορα γαλάζια ζαφείρια, ζουμπρούτια, λυχνίτες, γρανάτες, υάκινθος, όνυχες τοπάζια της ανατολής, ξανθά «εξ αιματικών λίθων», περουζέδες για την βασκανία tourguoises ή γαλάζιοι, διαμάντια κ.α».
Χρυσά σκουλαρίκια με κρεμαστές καραβέλες, διακοσμημένα με τη συρματερή τεχνική, με πολύχρωμα σμάλτα και μαργαριτάρια. Σίφνος, 17ος αι. Ύψος 0,12 μ. Δωρεά Eλένης Σταθάτου (ΓΕ 7670)Μουσείο ΜπενάκηΧρυσά σκουλαρίκια με κρεμαστές καραβέλες, διακοσμημένα με τη συρματερή τεχνική, με πολύχρωμα σμάλτα και μαργαριτάρια. Πάτμος, 17ος αι. Ύψος 0,11 μ. (ΓΕ 7324)Μουσείο Μπενάκη17ου αιώνα κοσμήματα απο την Πάτμο, Μουσείο Μπενάκη
greek culture/ελληνικός πολιτισμός 